Het was Koning Filips II die de grondlegger is van de Leidse bonboeken. Hij gaf namelijk in 1560 de opdracht om onroerend goed in Holland specifiek te registreren om een snelle inzage te hebben in de eigenaren hiervan.
klik om te vergroten
In de bonboeken (ook waarboeken genoemd) werd de verkoper van onroerend goed gevrijwaard van eventuele verzwegen lasten, en werd de betaling door de koper toegezegd. Deze afspraken werden daarvoor geregistreerd in de schepenaktes, maar die werden niet opgenomen in de stedelijke administratie.
Naast Leiden hadden alleen Delft en Rotterdam dit soort historische registers, echter tot heden nog niet digitaal.
Leiden verdeeld in bonnen
Leiden was ingedeeld in bonnen (wijken). Bij de groei van de stad namen ook de bonnen toe. Rond 1574 had Leiden 17 bonnen, en een eeuw later was dit gegroeid naar 26. Hierbij kwamen nog de regio’s buiten de stadsmuren voor molens en ‘vrijdom’. Het bonboek is opgezet van huis tot huis door een bepaalde bon. Op iedere pagina staat de straatnaam (of steeg) waar het perceel staat.
‘Geld alleen maakt niet gelukkig. Je hebt ook nog aandelen, obligaties, goud en onroerend goed nodig.‘
Wat staat er in een bonboek?
In een bonboek kan je de volgende informatie over onroerend goed vinden:
- leveringen, overdracht (verkopen) en bezwaring
- eigenaar van een perceel (en wijziging daarvan)
- data van gebeurtenis
- lasten, leningen, rente, belastingen (wat niet werd vermeld waren de inmiddels afgeloste en betaalde bedragen)
- getaxeerde huurwaarde
- (gevel)breedte van het perceel, hoogte van het pand, aantal bouwlagen
Rond 1580 legde men het ‘Staetbouc’ en het ‘Waterbouc’ vast, ofwel het straten- en Grachtenboek. Hierin zaten ingebonden gekleurde kaarten met alle opmetingen van de stad Leiden. Enkele jaren later kwam het register ‘Vetus’. Hierin noteerde men de wijzigingen in eigendom en financiële constructies per perceel.
Dankzij de Franse Tijd kwam in 1812 het kadaster, wat de bonboeken verving.
Bronnen voor onderzoek
Open Archieven – bonboeken Leiden Erfgoed Leiden
| Boetes of trouwen en begraven, waarom? Hoge functies in het ambtboek vinden | Belgische boefjes in de gevangenis Vermelding van lijkvinding |
Met dank aan: E.T. van der Vlist
