Epidemieën in de geschiedenis van Nederland

Het leven van onze voorouders is flink bepaald door de epidemieën in de geschiedenis. Velen kregen niet alleen te maken met deze dodelijke ziektes, maar kregen ook te maken met rampen, overstromingen, droogte, stormen, branden, strenge winters en hittegolven.

De een overleefde het niet, de ander nauwelijks. Onze voorouders hebben duidelijk geluk gehad, anders waren jij en ik niet geboren.

Naast alle rampen die onze voorouders hebben meegemaakt, waren epidemieën toch wel doodsoorzaak nummer 1.

Vergelijk met jouw stamboom

Als je opmerkt dat bepaalde voorouders in dezelfde periode overleden zijn, of dat je gezinnen tegenkomt die veel doodgeboren baby’s kregen, leg dit dan naast je overzicht. Het geef je inzage in de redenen van hun overlijden en hoe het leven toen was.

Helaas spreken we ook over een periode waarin armoede een grote rol speelde, wat een slechte combinatie is met epidemieën.

‘Wetenschap kan mensen uit armoede opheffen en ziekte genezen. Dat zal op zijn beurt de burgelijke onrust verminderen.’
– Steve Hawking

De pest was de grootste

Vooral de pest was de grootste massamoordenaar. Deze ziekte zorgde ervoor dat ca. een derde van de Europese bevolking rond 1350 was overleden. In Europa duurde het tot ongeveer 1600 voordat het bevolkingspeil van voor de epidemie weer bereikt was. Ook de elite had hier mee te maken, maar had betere voorzieningen in de stad dan het arme volk.

Tijdens de epidemieën stroomden de kerken vol

In de Middeleeuwen werd de pest vooral gezien als de straf van God. De priesters riep de bevolking op tot boetedoening en hun leefwijze in naar Gods regels te veranderen. Dan zou alles goed komen. Tegelijkertijd worden er meer wonderen gerapporteerd (huilende Mariabeelden), en neemt het geloof in demonen sterk toe.

Na de grote bevolkingsverhuizingen halverwege de Middeleeuwen, emigreerden men daarna nauwelijks. Het grootste gedeelte van de bevolking was redelijk honkvast op een vast woonadres of omgeving in een dorp of stad.

Als de feiten laten zien dat jouw verre voorouders een gezin had waar meer dan de helft van de kinderen op jonge leeftijd stierven, dan is de kans groot dat er een epidemie heerste. In die periodes zie je ook veel pesthuwelijken, waarbij weduwnaren en weduwes met elkaar huwde en veel via de notaris lieten vastleggen.

Als je naar bidprentjes verzamelingen kijkt, dan kan het zijn dat er in bepaalde periodes meer bidprentjes zijn verschenen. Dit kwam omdat het aantal slachtoffers hoger was.

Overzicht van epidemieën in de tijd van onze voorouders

1347-1351	Zwarte Dood, ook wel builenpest in heel Europa. Naar schatting bezweken 30-60% van de bevolking.
1555‑1712	Pest, Diverse uitbraken in steden, vaak door onhygiënische toestanden.
1557	Pest in o.a. Breda, Delft, Leiden.
1571-1597	Pest in Belgie, in Antwerpen, Gent.

Vanaf 1600 – Epidemieen in de geschiedenis

1603	Pest in Leiden (NL), en Brugge (Belgie).
1623-1626	Tyfus (of pest) epidemie in Amsterdam, 10% van de bevolking overlijdt. Ook pest in Arnhem, Katwijk, Antwerpen (Belgie).
1629	Pest in Den Bosch.
1632-1633	Pest in Brugge en Antwerpen, België.
1635-1637	Pest in Amsterdam, Haarlem, Dordrecht, Kampen, Utrecht, Woerden, Nijmegen.
1655-1657	Pest in Gouda, Leiden, Utrecht, Antwerpen (Belgie).
1663-1666	Pest in Amsterdam, met 30.000 doden (15% van de bevolking), West-Friesland, Brielle, Delft, Sappermeer, Tiel, Brugge (Belgie).
1712	Pest in Utrecht.

Vanaf 1700 – Epidemieen in de geschiedenis

1700	Rond deze tijd werd de nieuwe Gregoriaanse kalender gefaseerd ingevoerd.
1721	Pest in ‘s-Gravenhage.
1736	‘Loop’ ziekte in Kampen.
1767-1768	Kindersterfte in Enkhuizen.
1770-1771	Pokken en pest in geheel Nederland (‘rotkoorts’).
1774	‘Gal- of kwijlkoorts’ in Overflakkee.
1778-1779	Roodvonk in Rotterdam e/o.
1779-1784	Dysenterie (diarree) in Gelderland, Den Bosch, Utrecht, Groningen (ook ‘persloop’).
1789	Kinkhoest in Utrecht.
1797-1808	Pokken in Rotterdam, Groningen.

Vanaf 1800 – Epidemieen in de geschiedenis

1808	Miltvuur in Gelderland en Brabant.
1808	Roodvonk in Nederland.
1809	Pokken in Amsterdam.
1813-1814	Tyfus, bij het Beleg van Maastricht overlijden 1600 mannen aan de tyfus.
1815	Tyfus en tetanus in Nederland.
1815-1818	Pokken in Breda, Utrecht en Rotterdam.
1823	Tuberculose in heel Nederland (door winterkou).
1826-1828	Pokken in Friesland en Groningen.
1829	Malaria in Groningen, ofwel ‘Groninger ziekte’, veroorzaakt door warme zomer na overstromingen.
1831-1833	Cholera epidemie in heel Nederland.
1831-1833	Pokken in Gouda.
1835	Roodvonk in Utrecht.
1837	Mazelen in Utrecht.
1841	Pokken in Leiden.
1848-1849	Cholera in Nederland met landelijk 20.000 doden (1% van de bevolking).
1853-1855	Cholera in Rotterdam, Amsterdam, Groningen.
1856	Tyfus in Groningen.
1857	Malaria in Zeeland (‘Zeeuwse koorts’)
1857-1859	Roodvonk in Zeeland.
1859	Tyfus en Cholera in Groningen.
1859	Difterie in Friesland.
1863	Tyfus in Friesland.
1864-1865	Pokken in Woudsend, Friesland.
1865-1866	Cholera in heel Nederland, vooral in de grote steden, ook delen van Europa.
1870-1873	Pokken in Nederland, ca. 20.000 doden, (waarvan 75% kinderen). Ook door Frans-Pruissische oorlog.
1883	Tyfus in Leiden.
1884	Mazelen en Difterie in Amsterdam en Zeeland. Roodvonk ook in Amsterdam.
1885	Cholera in Nederland, vooral in ‘s-Gravenhage.
1887	Meningitis en Tuberculose in Nederland.
1887 – 1910	Tuberculose in geheel Nederland.
1888	Malaria in Kampen.
1892	Cholera in Den Bosch.
1892	Difterie in Maastricht.
1893-1894	Pokken in Rotterdam.
1894	Cholera in Amsterdam.

Vanaf 1900 – Epidemieen in de geschiedenis

1900-1909	Malaria in Noord Nederland.
1909	Cholera in Rotterdam.
1910-1911	Mazelen in Amsterdam.
1914-1918	Tyfus onder militaire vluchtelingen van Eerste Wereldoorlog.
1918-1920	Spaanse griep met 30.000 doden, vooral twintigers en dertigers. Binnen Europa 20-40 miljoen doden.
1923-1965	Malaria in Noord Nederland.
1930	Roodvonk in Voorschoten.
1936	Roodvonk in Rotterdam.
1938-1939	Kinderverlamming, vooral in Amsterdam en Nijmegen
1940	Dysenterie in Leiden.
1940-1947	Malaria in Middelburg en Noordoost Polder.
1941	Griep in Groningen.
1943	Kinderverlamming in Amsterdam.
1946-1949	Tuberculose in heel Nederland.
1956 + 1978	Kinderverlamming in Nederland.
1966	Meningitis in Nederland.

Heb je wel eens afgevraagd hoe het komt als mensen panisch zijn om ziek te worden, of juist alsmaar ziek zijn? Volgens mij heeft dit sterk te maken met cellulaire herinneringen.

Verklaringen vinden

Met deze lijst van epidemieën in de geschiedenis zal je verklaringen kunnen vinden waar aan bepaalde voorouders zijn overleden. Beroemde tijdgenoten kregen hier ook mee te maken, maar diegene die in weelde leefden hadden betere leefomstandigheden.

In TV-series als ‘Verborgen Verleden’ en het Britse ‘Who Do You Think You Are’ wordt er vaak aandacht besteed aan rampen tijdens belangrijkste periodes van iemands voorouders.

Verder….

Als je net begint met stamboomonderzoek, hou het dan simpel, hanteer dan een goede werkwijze en hou je aan dit stappenplan. Als je vastloopt kan ik je misschien vlottrekken.

Melding van de Zoekopdracht monitor voor je stamboom
Mijn interview in de EO gids over stamboomonderzoek
Hoe kun je het beste foto’s ordenen?
Een verplichte stamboom voor de elite

Zo maak je je eigen Genealogie Startpagina
De geboorteaangifte van de naam Yolanda
Vragenlijst om je stamboom te interpreteren
Verwanten van Yolanda Lippens

Bladeren door oude telefoongidsen Zoeken naar genealogie bronnen Zoeken op begraafplaatsen Zoeken in Open Archieven Zoeken naar VOC voorouders Zoeken naar historische kaarten

Hier staat de laatste versie van mijn stamboom.

Heb je opmerkingen over dit artikel? Reageer dan op Facebook | Twitter | Pinterest | Contactformulier

Je ontvangt maandelijks nieuwe artikelen

Tip: Zo gebruik je de akte checklist

Yolanda Lippens

Ik schrijf over dingen waar ik blij van word. Over stamboomonderzoek, voorouders, geschiedenis, en mijn leven. Alles educatief en oplossingsgericht bedoeld. Want ook daar word ik gelukkig van. Mijn privé columns zijn korte waargebeurde verhalen. Maar dan wel met een vleugje drama en gedrenkt in humor. Zo ben ik dan ook wel weer.

www.yory.nl