Epidemieën in de geschiedenis van Nederland
Het leven van onze voorouders is flink bepaald door de epidemieën in de geschiedenis van Nederland.
Velen kregen niet alleen te maken met deze dodelijke ziektes, maar kregen ook te maken met rampen, overstromingen, droogte, stormen, branden, strenge winters en hittegolven.
De een overleefde het niet, de ander nauwelijks. Onze voorouders hebben duidelijk geluk gehad, anders waren jij en ik niet geboren.
Naast alle rampen die onze voorouders hebben meegemaakt, waren epidemieën toch wel doodsoorzaak nummer 1.
Vergelijk met jouw stamboom
Als je opmerkt dat bepaalde voorouders in dezelfde periode overleden zijn, of dat je gezinnen tegenkomt die veel doodgeboren baby’s kregen, leg dit dan naast je overzicht.
Het geef je inzage in de redenen van hun overlijden en hoe het leven toen was.
Helaas spreken we ook over een periode waarin armoede een grote rol speelde, wat een slechte combinatie is met epidemieën.
– Steve Hawking
De pest was de grootste
Vooral de pest was de grootste massamoordenaar. Deze ziekte zorgde ervoor dat ca. een derde van de Europese bevolking rond 1350 was overleden.
In Europa duurde het tot ongeveer 1600 voordat het bevolkingspeil van voor de epidemie weer bereikt was. Ook de elite had hier mee te maken, maar had betere voorzieningen in de stad dan het arme volk.
Tijdens de epidemieën stroomden de kerken vol
In de Middeleeuwen werd de pest vooral gezien als de straf van God. De priesters riep de bevolking op tot boetedoening en hun leefwijze in naar Gods regels te veranderen.
Dan zou alles goed komen. Tegelijkertijd worden er meer wonderen gerapporteerd (huilende Mariabeelden), en neemt het geloof in demonen sterk toe.
Na de grote bevolkingsverhuizingen halverwege de Middeleeuwen, emigreerden men daarna nauwelijks. Het grootste gedeelte van de bevolking was redelijk honkvast op een vast woonadres of omgeving in een dorp of stad.
Pesthuwelijken
Als de feiten laten zien dat jouw verre voorouders een gezin had waar meer dan de helft van de kinderen op jonge leeftijd stierven, dan is de kans groot dat er een epidemie heerste.
In die periodes zie je ook veel pesthuwelijken, waarbij weduwnaren en weduwes met elkaar huwde en veel via de notaris lieten vastleggen.
Als je naar bidprentjes verzamelingen kijkt, dan kan het zijn dat er in bepaalde periodes meer bidprentjes zijn verschenen. Dit kwam omdat het aantal slachtoffers hoger was.
Overzicht van epidemieën in de tijd van onze voorouders
Jaar | Epidemie |
|---|---|
1347-1351 | Zwarte Dood, ook wel builenpest in heel Europa. Naar schatting bezweken 30-60% van de bevolking. |
1555‑1712 | Pest, Diverse uitbraken in steden, vaak door onhygiënische toestanden. |
1557 | Pest in o.a. Breda, Delft, Leiden. |
1571-1597 | Pest in Belgie, in Antwerpen, Gent. |
Vanaf 1600 – Epidemieen in de geschiedenis
Jaar | Epidemie |
|---|---|
1603 | Pest in Leiden (NL), en Brugge (Belgie). |
1623-1626 | Tyfus (of pest) epidemie in Amsterdam, 10% van de bevolking overlijdt. Ook pest in Arnhem, Katwijk, Antwerpen (Belgie). |
1629 | Pest in Den Bosch. |
1632-1633 | Pest in Brugge en Antwerpen, België. |
1635-1637 | Pest in Amsterdam, Haarlem, Dordrecht, Kampen, Utrecht, Woerden, Nijmegen. |
1655-1657 | Pest in Gouda, Leiden, Utrecht, Antwerpen (Belgie). |
1663-1666 | Pest in Amsterdam, met 30.000 doden (15% van de bevolking), West-Friesland, Brielle, Delft, Sappermeer, Tiel, Brugge (Belgie). |
1712 | Pest in Utrecht. |
Vanaf 1700 – Epidemieen in de geschiedenis
Jaar | Epidemie |
|---|---|
1700 | Rond deze tijd werd de nieuwe Gregoriaanse kalender gefaseerd ingevoerd. |
1721 | Pest in ‘s-Gravenhage. |
1736 | ‘Loop’ ziekte in Kampen. |
1767-1768 | Kindersterfte in Enkhuizen. |
1770-1771 | Pokken en pest in geheel Nederland (‘rotkoorts’). |
1774 | ‘Gal- of kwijlkoorts’ in Overflakkee. |
1778-1779 | Roodvonk in Rotterdam e/o. |
1779-1784 | Dysenterie (diarree) in Gelderland, Den Bosch, Utrecht, Groningen (ook ‘persloop’). |
1789 | Kinkhoest in Utrecht. |
1797-1808 | Pokken in Rotterdam, Groningen. |
Vanaf 1800 – Epidemieen in de geschiedenis
Jaar | Epidemie |
|---|---|
1808 | Miltvuur in Gelderland en Brabant. |
1808 | Roodvonk in Nederland. |
1809 | Pokken in Amsterdam. |
1813-1814 | Tyfus, bij het Beleg van Maastricht overlijden 1600 mannen aan de tyfus. |
1815 | Tyfus en tetanus in Nederland. |
1815-1818 | Pokken in Breda, Utrecht en Rotterdam. |
1823 | Tuberculose in heel Nederland (door winterkou). |
1826-1828 | Pokken in Friesland en Groningen. |
1829 | Malaria in Groningen, ofwel ‘Groninger ziekte’, veroorzaakt door warme zomer na overstromingen. |
1831-1833 | Cholera epidemie in heel Nederland. |
1831-1833 | Pokken in Gouda. |
1835 | Roodvonk in Utrecht. |
1837 | Mazelen in Utrecht. |
1841 | Pokken in Leiden. |
1848-1849 | Cholera in Nederland met landelijk 20.000 doden (1% van de bevolking). |
1853-1855 | Cholera in Rotterdam, Amsterdam, Groningen. |
1856 | Tyfus in Groningen. |
1857 | |
1857-1859 | Roodvonk in Zeeland. |
1859 | Tyfus en Cholera in Groningen. |
1859 | Difterie in Friesland. |
1863 | Tyfus in Friesland. |
1864-1865 | Pokken in Woudsend, Friesland. |
1865-1866 | |
1870-1873 | Pokken in Nederland, ca. 20.000 doden, (waarvan 75% kinderen). Ook door Frans-Pruissische oorlog. |
1883 | Tyfus in Leiden. |
1884 | Mazelen en Difterie in Amsterdam en Zeeland. Roodvonk ook in Amsterdam. |
1885 | Cholera in Nederland, vooral in ‘s-Gravenhage. |
1887 | Meningitis en Tuberculose in Nederland. |
1887 – 1910 | Tuberculose in geheel Nederland. |
1888 | Malaria in Kampen. |
1892 | Cholera in Den Bosch. |
1892 | Difterie in Maastricht. |
1893-1894 | Pokken in Rotterdam. |
1894 | Cholera in Amsterdam. |
Vanaf 1900 – Epidemieen in de geschiedenis
Jaar | Epidemie |
|---|---|
1900-1909 | Malaria in Noord Nederland. |
1909 | Cholera in Rotterdam. |
1910-1911 | Mazelen in Amsterdam. |
1914-1918 | Tyfus onder militaire vluchtelingen van Eerste Wereldoorlog. |
1918-1920 | Spaanse griep met 30.000 doden, vooral twintigers en dertigers. Binnen Europa 20-40 miljoen doden. |
1923-1965 | Malaria in Noord Nederland. |
1930 | Roodvonk in Voorschoten. |
1936 | Roodvonk in Rotterdam. |
1938-1939 | Kinderverlamming, vooral in Amsterdam en Nijmegen |
1940 | Dysenterie in Leiden. |
1940-1947 | Malaria in Middelburg en Noordoost Polder. |
1941 | Griep in Groningen. |
1943 | Kinderverlamming in Amsterdam. |
1946-1949 | Tuberculose in heel Nederland. |
1956 + 1978 | Kinderverlamming in Nederland. |
1966 | Meningitis in Nederland. |
2020 | Corona pandemie, wereldwijd. |
Heb je wel eens afgevraagd hoe het komt als mensen panisch zijn om ziek te worden, of juist alsmaar ziek zijn? Volgens mij heeft dit sterk te maken met cellulaire herinneringen.
Verklaringen vinden voor de epidemieën in de geschiedenis
Met deze lijst van epidemieën in de geschiedenis zal je verklaringen kunnen vinden waar aan bepaalde voorouders zijn overleden. Beroemde tijdgenoten kregen hier ook mee te maken, maar diegene die in weelde leefden, hadden betere leefomstandigheden.
In TV-series als ‘Verborgen Verleden’ en het Britse ‘Who Do You Think You Are’ wordt er vaak aandacht besteed aan rampen tijdens belangrijkste periodes van iemands voorouders.
Lees ook:
Als je net begint met stamboomonderzoek, hou het dan simpel, hanteer dan een goede werkwijze en hou je aan dit stappenplan. Als je vastloopt kan ik je misschien vlottrekken.
De laatste versie van mijn stamboom
‘Epidemieën in de geschiedenis van Nederland’
Handleiding overlijdensregister • Ergernissen! • Genealogie woordenboek en software • Gratis checklist • Emigraties
Webinars en Live Overzicht handleidingen Kranten van vroeger| Tip: Zo gebruik je de akte checklist | Je ontvangt maandelijks nieuwe artikelen |
Ik schrijf over dingen waar ik blij van word. Over stamboomonderzoek, voorouders, geschiedenis, en mijn leven. Alles educatief en oplossingsgericht bedoeld. Want ook daar word ik gelukkig van. Mijn privé columns zijn korte waargebeurde verhalen. Maar dan wel met een vleugje drama en gedrenkt in humor. Zo ben ik dan ook wel weer.
