Mijn nieuwsgierigheid werd gewerkt door het Geheim Register van ontslagen gevangenen in het Brabants Archief (BHIC).
Dit register is opgesteld om het gedrag van gevaarlijke gevangenen die werden ontslagen te kunnen vastleggen en hun uiterlijk te kunnen fotograferen.
Het vastleggen van deze signalementen werd tussen 1882-1897 gedaan in de strafgevangenissen in Amsterdam, Hoorn, Leeuwarden, ‘s-Hertogenbosch, Leiden, Rotterdam en Utrecht.
Mocht je hier voorouders of familieleden in tegenkomen, dan geeft dat een interessant beeld van niet alleen hun uiterlijk maar ook van hun gedrag. Alhoewel je dat toch ook met een korreltje zout moet nemen.
Voorbeeld van een gevangene
Onderstaande voorbeeld is van Jurrien Wassenaar. Hij was 39 jaar oud, huisknecht van beroep, Protestant, ook genaamd Johan, overleden te Aarlanderveen.
Rotterdam | |
1.75 | |
Uiterlijk | haar en wenkbrauwen bruin, voorhoofd rond, oogen bruin, neus spits, mond gewoon, kin rond, baard zonder, aangezicht ovaal, kleur gezond |
Haar | bruin |
Wenkbrauwen | bruin |
Voorhoofd | rond |
Ogen | bruin |
Neus | spits |
Mond | gewoon |
Kin | rond |
Baard | zonder |
Aangezicht | ovaal |
Kleur | gezond |
Werd bij arrest van het prov. geregtshof in Noordholland dd. 3 Januarij 1865 wegens diefstal veroordeeld tot 3 jaar gevangenisstraf; – bij arrest van het prov. geregtshof in Gelderland dd. 7 Januarij 1869 wegens diefstal tot 7 jaar tuchtduisstraf; en laatstelijk bij arrest van het geregtshof te ‘s-Gravenhage dd. 10 Nov. 1877 wegens diefstal van vee uit de weide tot 5 jaar tuchtduisstraf. | |
Vrijlating | Hij wordt den 10 November e. k. uit de strafgevangenis te Leeuwarden ontslagen en zal zich ter ontvangst zijner uitgaanskas naar Amsterdam begeven. |
Leeuwarden | |
Gedrag in gevangenis | Zijn gedrag in de gevangenis was redelijk. Hij doet zich goed voor maar is onzedelijk, sluw en indringend. |
Beroep in gevangenis | Hij was als wever werkzaam. |
Kan schrijven? | Hij kan schrijven. |
‘Wie een brood steelt, komt in de gevangenis; wie een kroon steelt – in de wereldgeschiedenis.‘
Gedrag in de gevangenis
De beschrijving van het gedrag van de persoon in de gevangenis spreekt boekdelen. Vaak staat er vermeld ‘Zijn / Haar gedrag in de gevangenis was goed’. Maar minder positieve beschrijvingen kwamen ook voor, zie hier een selectie.
- Hij was zeer lui bij den arbeid. Overigens was zijn gedrag in de gevangenis goed. Hij is diefachtig van aard.
- Zijn gedrag in de gevangenis was slecht en hij heeft een onverdraagzaam, wispelturig en opruiend karakter.
- In de strafgevangenis te Leeuwarden werd hij voor de orde en veiligheid gevaarlijk geacht. In de cellulaire gevangenis te Rotterdam was zijn gedrag goed. Hij heeft een valsch, zeer listig karakter.
- Hij is sluw en achterhoudend. Zijn gedrag in de gevangenis was goed. Hij wist den 16 Sept. 1881 te ontvlugten, maar werd den 21 Nov. d. a. v. weder gearresteerd.
- Zijn gedrag in de gevangenis was zeer goed. Hij is zacht en bedaard van aard. Maakte hij niet steeds misbruik van sterken drank, zoo zou hij ruimschoots in eigen onderhoud kunnen voorzien, daar hij een zeer bekwaam werkman is.
- Haar gedrag in de gevangenis was goed, maar excentriek; zij is huichelachtig.
Gerardus Cornelis Prenen (zie foto) werd bij sententie van het Hoog Militair gerechtshof dd. 18 Oct. 1872 wegens diefstal in de chambreé in appel veroordeeld tot 3 jaar kruiwagenstraf.
Bronnen voor onderzoek
Open Archieven – Het Geheim Register
