Door notariele archieven struinen voor je stamboom

Het is niet de eerste stap die ik adviseer, maar struinen door de notariele archieven kan fantastische informatie geven voor je stamboomondezoek. Dankzij deze bronnen kan je vastlopers goed vlottrekken, waarbij het zomaar kan zijn dat je onverwachte en interessante aanknopingspunten vindt.

Mensen gingen al sinds de late Middeleeuwen naar de notaris, maar de oudste notariele archieven in Nederland (Noord Holland) dateren uit de 16e eeuw.

In notariele archieven worden veel feiten beschreven die zeer waardevol kunnen zijn, zoals:

familierelaties en gezinnen, ook onverwachte bezittingen vastleggen, boedelbeschrijvingen verkopen en overdrachten verpachtingen, leningen, lijfrentes, veilingen trouwbeloftes, huwelijksvoorwaarden vermelding van beroepen naamswijzigingen en -aannames	boedelscheidingen voogdijregelingen, volmachten kadastrale gegevens testamenten, erfenissen (werk)afspraken, beloftes, verklaringen straatnamen/plaatsen waar men woonde herkomst van personen
Maar bij de notaris werden nog meer dingen geregistreerd die minder florisant waren:
onwettige kinderen criminaliteit moorden fraude, smaad krankzinnigheid	overspel, buitenechtelijke relaties misbruik, verwaarlozing vechtpartijen, ruzies beledigingen

Vooral bij deze eigenlijk ‘politiezaken’ staan in de notariele aktes veel informatie over de daders en getuigen die een gouden tip kunnen zijn voor verder onderzoek.

Zoeken in de notariele archieven

In tegenstelling tot de DTB-boeken, geboorte-, huwelijks– en overlijdensaktes, staan er in de notariele archieven geen geboortedata vermeld, maar met een beetje mazzel wel leeftijden. Dan heb je daar een geboortejaar uit herleiden, én dat die persoon nog in leven was.

Inmiddels zijn er al veel stads- en gemeentearchieven die hun bronnen gedigitaliseerd hebben en online doorzoekbaar hebben gemaakt. Waar dat nog niet kan, kan je altijd langs het archief gaan om in de papieren archieven te snuffelen.

Hou er wel rekening mee dat de taal die wordt gebruikt in deze acrhieven niet van alledag is. Gebruik het woordenboek om te leren wat er met de moeilijke woorden worden bedoeld.

‘Na de dood van haar man had de weduwe zoveel rompslomp bij de notaris dat zij dacht: ‘was hij maar blijven leven’.’
– Fons Jansen, Nederlands cabaretier

Glorietijden door pesthuwelijken

In de 16e en 17e eeuw kwam het belang van een notaris pas goed op gang. Na alle stormen, rampen en epidemieen die West Europa hadden geteisterd, ontstonden er veel ‘pesthuwelijken’, waarbij weduwen en weduwnaren met elkaar trouwden om hun gezin in stand te houden.

Ook werden er ook meer huwelijken gesloten tussen neven en nichten; ook zij wilden dat hun bezittingen en financien bij de juiste families bleven. In de glorietijd zijn er jaarlijks nog nooit zoveel notariele aktes opgemaakt dan toen. Notarissen kwamen zelfs bij hun klanten aan huis.

Mijn familie Morison

Toen ik voor mijn stamboom op zoek was naar mijn voorouders Morison, kwam ik in het Utrechts Archief al snel veel notariele aktes tegen. Het blijkt dat mijn oudbetovergrootvader Jacobus Morison, die overigens een poorter in Utrecht was, de welgestelde Cunera Bosch trouwde, inclusief haar rijke familie.

Ik ben er nog lang niet aan toegekomen om al deze notariele documenten te lezen. Het geeft mij wel aan dit stel, waarvan hun oudste zoon, mijn oudovergrootvader, zich rond 1756 in Amsterdam vestigt, weinig armoede hebben gekend. Er werd vaak onder huwelijksvoorwaarden getrouwd, er waren boedelscheidingen, er werden stukken land, panden en boedel gekocht en verkocht. De Morisons hadden het er maar druk mee.

Notariele tips

Als je in de notariele archieven aktes vindt die jouw stamboom kan aanvullen, zorg dan dat je hier een goed screenshot van maakt en goed archiveert. Heb je geinteresseerde familieleden? Deel dan de aktes!

In TV-series als ‘Verborgen Verleden‘ en de Britse versie ‘Who Do You Think You Are‘ komen de notariele archieven vaak aan bod, omdat de experts daar eenvoudiger de weg in kunnen vinden.

In Open Archieven kan je ook veel vinden over notariele aktes en stamboomonerzoek. Op het Stamboomforum kan je vragen stellen over oude handschriften en termen die er in notariele archieven gebruikt worden.

Veel gebruikte notariele termen

Admitteren	toegang verlenen (b.v. tot de uitoefening van een ambt)	Attestatie	schriftelijke getuigenis
Bodemerij	geldlening voor een zeeman met schip als onderpand	Comparant	persoon die voor de rechter verschijnt
Decreet	verordening, wet	Delibereren	overleggen, bespreken
Disponeren	beschikken, regelen, innen, opnemen	Kusting	rente op hypotheek, onroerend goed
Minuut	goedgekeurd concept van een akte	Naasting	recht van naaste bloedverwanten
Procuratie	volmacht om namens een ander op te treden	Rekest	verzoekschrift aan de overheid
Renuncieeren	afstand doen	Requisitie	eis, vordering
Seclusie	uitsluiting	Transport	overdracht van onroerend goed

Bronnen met notariele archieven

Als je naar een stads- of gemeentearchief zoekt die hier niet staat vermeld, Google dan op ‘notariele archieven XXX’ (vul de stad in bij XXX).

Zoekakten: Notarissen Amsterdam Utrecht Friesland Groningen Rotterdam West Brabant Breda Tilburg Zutphen Nijmegen Gelders Archief Zeeland Regio Rijnstreek Noord Holland Provincie Limburg Nationaal Archief Het Meertens instituut

Al in 1763 wordt in Amsterdam mijn oudovergrootvader Jacobus Morison vermeld als getuige in een notariele akte. En in 1766 laten zijn ouders een testament opmaken in Utrecht (onder).