Het is niet de eerste stap die ik adviseer, maar struinen door de notariële archieven kan fantastische informatie geven voor je stamboom onderzoek.
Dankzij deze bronnen kan je vastlopers goed vlottrekken, waarbij het zomaar kan zijn dat je onverwachte en interessante aanknopingspunten vindt.
Mensen gingen al sinds de late Middeleeuwen naar de notaris, maar de oudste notariële archieven in Nederland (Noord Holland) dateren uit de 16e eeuw.
Vooral bij deze eigenlijk ‘politiezaken’ staan in de notariële aktes veel informatie over de daders en getuigen die een gouden tip kunnen zijn voor verder onderzoek.
Zoeken in de notariële archieven
In tegenstelling tot de DTB-boeken, geboorte-, huwelijks– en overlijdensaktes, staan er in de notariële archieven geen geboortedata vermeld, maar met een beetje mazzel wel leeftijden. Dan heb je daar een geboortejaar uit herleiden, én dat die persoon nog in leven was.
Inmiddels zijn er al veel stads- en gemeentearchieven die hun bronnen gedigitaliseerd hebben en online doorzoekbaar hebben gemaakt. Waar dat nog niet kan, kan je altijd langs het archief gaan om in de papieren archieven te snuffelen.
Hou er wel rekening mee dat de taal die wordt gebruikt in deze archieven niet van alledag is. Gebruik het woordenboek om te leren wat er met de moeilijke woorden worden bedoeld.
In notariële archieven worden veel feiten beschreven die zeer waardevol kunnen zijn, zoals:
herkomst van personen | ||
voogdijregelingen, volmachten | ||
verkopen en overdrachten | misbruik, verwaarlozing | |
testamenten, erfenissen | vechtpartijen, ruzies | |
vermelding van beroepen | ||
(werk)afspraken, beloftes, verklaringen | ||
adressen van personen | fraude, smaad | |
verpachtingen, leningen, lijfrentes, veilingen | krankzinnigheid |
‘Na de dood van haar man had de weduwe zoveel rompslomp bij de notaris dat zij dacht: ‘was hij maar blijven leven’.’
Glorietijden door pesthuwelijken
In de 16e en 17e eeuw kwam het belang van een notaris pas goed op gang. Na alle stormen, rampen en epidemieën die West Europa hadden geteisterd, ontstonden er veel ‘pesthuwelijken’, waarbij weduwen en weduwnaren met elkaar trouwden om hun gezin in stand te houden.
Ook werden er ook meer huwelijken gesloten tussen neven en nichten; ook zij wilden dat hun bezittingen en financiën bij de juiste families bleven. In de glorietijd zijn er jaarlijks nog nooit zoveel notariele aktes opgemaakt dan toen. Notarissen kwamen zelfs bij hun klanten aan huis.
Mijn familie Morison
Toen ik voor mijn stamboom op zoek was naar de voorouders van mijn oma Morison, kwam ik in het Utrechts Archief al snel veel notariële aktes tegen. Het blijkt dat mijn oudbetovergrootvader Jacobus Morison, die overigens een poorter in Utrecht was, de welgestelde Cunera Bosch trouwde, inclusief haar rijke familie.
Ik ben er nog lang niet aan toegekomen om al deze notariële documenten te lezen. Het geeft mij wel aan dit stel, waarvan hun oudste zoon, mijn oudovergrootvader, zich rond 1756 in Amsterdam vestigt, weinig armoede hebben gekend.
Er werd vaak onder huwelijksvoorwaarden getrouwd, er waren boedelscheidingen, er werden stukken land, panden en boedel gekocht en verkocht. De Morisons hadden het er maar druk mee.
Notariële tips
Als je in de notariële archieven aktes vindt die jouw stamboom kan aanvullen, zorg dan dat je hier een goed screenshot van maakt en goed archiveert. Heb je geïnteresseerde familieleden? Deel dan de aktes!
In TV-series als ‘Verborgen Verleden‘ en de Britse versie ‘Who Do You Think You Are‘ komen de notariële archieven vaak aan bod, omdat de experts daar eenvoudiger de weg in kunnen vinden.
In Open Archieven kan je ook veel vinden over notariële aktes en stamboomonderzoek. Op het Stamboomforum kan je vragen stellen over oude handschriften en termen die er in notariële archieven gebruikt worden.
Veel gebruikte notariële termen
Term | Uitleg | Term | Uitleg |
|---|---|---|---|
Admitteren | toegang verlenen (b.v. tot de uitoefening van een ambt) | schriftelijke getuigenis | |
Bodemerij | geldlening voor een zeeman met schip als onderpand | Comparant | persoon die voor de rechter verschijnt |
Decreet | verordening, wet | Delibereren | overleggen, bespreken |
Disponeren | beschikken, regelen, innen, opnemen | Kusting | rente op hypotheek, onroerend goed |
Minuut | goedgekeurd concept van een akte | Naasting | recht van naaste bloedverwanten |
Procuratie | volmacht om namens een ander op te treden | Rekest | verzoekschrift aan de overheid |
Renuncieeren | afstand doen | Requisitie | eis, vordering |
Seclusie | uitsluiting | Transport | overdracht van onroerend goed |
Al in 1763 wordt in Amsterdam mijn oudovergrootvader Jacobus Morison vermeld als getuige in een notariele akte. En in 1766 laten zijn ouders een testament opmaken in Utrecht (onder).
Als je naar een stads- of gemeentearchief zoekt die hier niet staat vermeld, Google dan op ‘notariële archieven XXX’ (vul de stad in bij XXX).
Bronnen voor onderzoek
Aanzeggingen Borgstellingen Huwelijksvoorwaarden Hypotheekregistraties Hypotheekboeken Koopakten Kwijtscheldingen Protesten Taxaties Transportakten
Overige archieven
Amsterdam Utrecht Friesland Groningen Rotterdam West Brabant Breda Tilburg Zutphen Nijmegen Gelders Archief Zeeland Regio Rijnstreek Noord Holland Provincie Limburg Nationaal Archief Het Meertens instituut
Ga naar de auteurspagina
| Tip: Zo gebruik je de akte checklist |
Interessante artikelen
Aan de slag met zoeken
