Een oud handschrift ontcijferen is niet zo ingewikkeld
Tijdens stamboomonderzoek ontkom je er niet aan, namelijk oud handschrift ontcijferen.
Des te ouder de teksten des te moeilijker wordt het. Ondanks een vaste werkwijze, konden priesters en ambtenaren toen nog niet zo goed schrijven, dus werden er veel fouten gemaakt.
Ook wisten mensen niet hoe ze hun eigen achternaam spelden en ging alles fonetisch. Een garantie voor fouten.
Paleografie
Oude handschriften noemen we paleografie, van de Griekse woorden ‘palaios’ (oud) en ‘graphein’ (schrijven).
Ondanks de moeilijke leesbaarheid, zijn deze bronnen prachtige bewijzen van geregistreerde feiten uit het verleden.
Zorg dan ook dat je zoveel mogelijk van jouw gevonden informatie deelt met anderen.
Het lezen en begrijpen van een oud handschrift is niet alleen belangrijk bij stamboomonderzoek, zoals het lezen van notariële aktes en juridische stukken, maar ook interessant als je van geschiedenis houdt.
– Friedrich Nietzsche
We kunnen paleografie onderverdelen per eeuw:
- 19e-eeuws schrift
- 18e-eeuws schrift
- 17e-eeuws schrift
- 16e-eeuws schrift
(Doopakte van familielid Catharina Lippens, 24 maart 1613, Sleidinge, België, rechtsonder.)
Oefenen met oud handschrift
Gelukkig zijn er tools om de oude handschriften te leren kennen. ‘Wat staat daer’ is een website die vele leerzame oefeningen biedt. Je kunt oefenen in:
- Letters en cijfers – voor de beginners
- Woorden en afkortingen – voor de wat ervaren mensen
- Complete teksten – voor de experts
Voor ieder onderdeel kan je kiezen welk niveau je wilt leren en oefenen:
- makkelijk – met de antwoorden al in beeld
- moeilijk – zonder antwoorden dus zelf typen
Hiernaast geven ze 4 niveaus:
- makkelijk te lezen woorden – direct feedback goed of fout
- lastig te lezen woorden en afkortingen – direct feedback goed of fout
- moeilijk te lezen woorden – direct feedback goed of fout
- volledige tekst zelf transcriberen – tussendoor geen feedback, wel score in %
Je zult zien dat de schrijvers ook al in die tijd een bepaalde consistentie hadden in hun schrift. Het gaat niet alleen om het ontcijferen van aktes, maar ook om er een verhaal van te maken.
Gelukkig zijn er nog veel bronnen bewaard gebleven, maar er is wel materiaal verloren gegaan bij overstromingen, rampen en epidemieën.
Daarbij werd er pas vanaf begin 1800 uitgebreidere huwelijksaktes geschreven. Er staat veel online, maar je zult voor specifieke documenten nog naar het lokale archief moeten.
Workshop Paleografie
Er zijn ook workshops waar je oud handschrift ontcijferen kan leren. Wil je weten wanneer en waar je kunt meedoen? Meld je dan aan via dit formulier.
Hou er ook rekening mee dat je niet alleen te maken krijgt met oude handschriften, maar ook met oude termen die voor maandnamen werden gebruikt. Daarbij zijn er veel verschillen in het schrijven van de Y en IJ.
Met oude bronnen zijn niet alleen DTB-boeken of aktes, maar kunnen ook vriendenboekjes en poëzie albums zijn.
Paleografieforum
Oud handschrift ontcijferen is niet makkelijker, maar ‘Wat staat daer’ biedt een professioneel en uitgebreid forum waar je vragen kunt stellen, een paleopuzzel doen, andere gebruikers helpen en tips delen.
Het is net als bij oude foto’s waarvan je kunt leren hoe je die kunt dateren. Het draait om een bepaalde techniek.
Trap niet in de valkuil door te denken dat wat jij leest goed is en ook zo gaat overnemen. Misschien staat er wel heel iets anders. Daarbij kan het ook zo zijn dat je wel de juiste akte hebt, maar deze niet kan lezen waardoor je denkt dat je iemand niet kan vinden.
Het stamboomforum heeft ook aparte categorie ‘Leeshulp’ waar je vragen kunt stellen.
Conclusie
Oud handschrift ontcijferen kan je goed leren op ‘Wat staat daer’. Dit ga je zeker nodig hebben als je terechtkomt bij eeuwenoude documenten van de elite.
Als je er niet uitkomt, leg het dan even naast je neer; hou je onderzoek in het begin vooral simpel.
Lees ook:
‘Een oud handschrift ontcijferen’
Stamboomforum Leeshulp Cursus ‘Wat staat daer’Overlijdensregister en DTB boeken • Genealogie software • Familie reünie • Gouden tips • Wie helpt met mijn vastlopers?
Webinars en Live Overzicht handleidingen Kranten van vroeger| Tip: Zo gebruik je de akte checklist | Je ontvangt maandelijks nieuwe artikelen |
Ik schrijf over dingen waar ik blij van word. Over stamboomonderzoek, voorouders, geschiedenis, en mijn leven. Alles educatief en oplossingsgericht bedoeld. Want ook daar word ik gelukkig van. Mijn privé columns zijn korte waargebeurde verhalen. Maar dan wel met een vleugje drama en gedrenkt in humor. Zo ben ik dan ook wel weer.
