Protestante archieven in België
Als je in België opzoekingen doet naar je voorouders zal je zien dat de meeste bronnen die je gaat tegenkomen allemaal van de Katholieke kerk komen. Online Protestantse bronnen daarentegen zijn zeldzaam in België.
Korte geschiedenis van het Protestantisme in België
De protestantse aanwezigheid in de huidige Belgische regio begon in de 16e eeuw, tijdens de Reformatie. Onder invloed van hervormers zoals Luther en vooral Calvijn, verspreidden protestantse ideeën zich snel in de Zuidelijke Nederlanden. In steden als Antwerpen, Gent, en Doornik ontstonden actieve protestantse gemeenschappen. De stad Doornik, werd het Genève van het Noorden genoemd, door de vele Protestanten die er woonden.
16e–17e eeuw: Vervolging en onderdrukking
De katholieke Spaanse overheid beschouwde het protestantisme als ketterij. Vervolging was hevig, zeker na de oprichting van de Inquisitie in de Nederlanden. Veel protestanten vluchtten naar het noorden (de latere Nederlanden) of gingen ondergronds. De Tachtigjarige Oorlog (1568–1648) had grote invloed: na de afscheiding van de Noordelijke Nederlanden bleven de Zuidelijke (nu België) katholiek onder Spaans gezag. Protestantisme verdween grotendeels uit het openbare leven.
18e eeuw: Stil herstel
Tijdens de Oostenrijkse periode (onder Maria Theresia en Jozef II) kwam er iets meer godsdienstvrijheid. In 1781 vaardigde keizer Jozef II het Tolerantie-edict uit, dat beperkte vrijheid gaf aan protestanten om kerken te bouwen en samen te komen, al bleef het katholieke geloof overheersend.
19e eeuw: Vrijheid onder de Belgische grondwet
Na de Belgische onafhankelijkheid in 1830 werd godsdienstvrijheid vastgelegd in de grondwet. De Protestantse Kerk van België (PKB) werd officieel erkend in 1839. Kleine protestantse gemeenschappen groeiden opnieuw, vaak gesteund door buitenlandse zendelingen, met name uit Groot-Brittannië en Duitsland.
20e–21e eeuw: Groei en verscheidenheid
In de 20e eeuw kwamen naast de traditionele protestantse kerken ook evangelische en pinkstergemeenten op. Migratiegolven, onder andere uit Afrika en Latijns-Amerika, versterkten deze kerken. Vandaag zijn er enkele tienduizenden protestanten in België, verdeeld over diverse kerken en stromingen.
Bronnen
Rijksarchief (State Archives / Archives de l’État)
- Bevat ook niet-katholieke registers, waaronder:
- Hervormde (calvinistische),
- Lutherse,
- Anglicanistische,
- en andere dissidente kerken.
- Gebruik de filter “Kerkregisters / Registers d’église” en zoek op woorden als:
- “protestant”
- “réformé” (Frans)
- “hervormd”
- “luthers”
- of de stad + “kerk”.
Voorbeelden
- Protestantse registers van Doornik (Tournai), Luik, Brussel, Gent, Verviers, enz.
- Archief Gent bevat registers van de “Vlaamse Evangelische Kerk” en Waalse protestantse gemeenten.
Lokale stads- en gemeentearchieven
- Gent: protestantse registers in het Stadsarchief / STAM.
- Antwerpen: Luthers en Waals hervormd in het FelixArchief.
- Brussel: archieven van de Église Réformée of Anglicaanse kerk.
- Luik / Verviers / Hoei: bronnen over Walloon Churches (Waalse vluchtelingen).
- Archief- en documentatiecentrum: Evadoc
- Via gespecialiseerde websites en databanken: Lias, Odis, Oram en Geniwal
Vaak bevatten ze: doop-, huwelijk- en lidmatenregisters, soms ook notulen en begraafregisters.
Protestantse kerken zelf (archieven in eigen beheer)
- Verenigde Protestantse Kerk in België
Zij beheren archieven van veel Waalse en Vlaamse protestantse kerken, vaak via lokale gemeentes. - Je kunt contact opnemen met de plaatselijke kerk. Sommige bewaren nog zelf hun historische registers of hebben ze overgedragen aan het Rijksarchief.
Buitenlandse bronnen (voor Belgische protestanten in ballingschap)
- Nederland (Zeeuws Archief, Nationaal Archief, etc.)
- Veel Belgische protestanten weken uit naar de Noordelijke Nederlanden in de 16e–17e eeuw.
- Zoek op familienamen uit Vlaanderen/Walonië.
- Frankrijk (voor Waalse protestanten / hugenoten)
- Met name via Archives Départementales.
Zoals je kan merken zijn al die bronnen schaars en zijn de meesten niet online te verkrijgen en ben je meestal verplicht om naar het lokaal of regionaal archief te gaan.
Van het moment dat er meer online archief vrijkomt voor de Protestantse kerk, zullen we hier op de website publiceren.
Lees ook
Protestante archieven in België
