Molenaarsfamilie Hauwert gereconstrueerd dankzij ‘molenboeken’
In 2024 kreeg ik de vraag om de stamreeks van een familie Hauwert uit Onderdijk/Wervershoof in kaart te brengen. De gegevens waren al bekend tot ongeveer 1809, maar verder terug in de tijd zoeken was de familie nog niet gelukt. De vraag was onder meer of er een relatie was met Albert Pietersz Hauwert, die dijkgraaf was 1610 tot 1625. Het huis waar hij woonde, staat nog steeds in Medemblik (het zogenaamde Koggehuis). Met die vraag ging ik aan de slag.
De resolutie- en inkoopboeken van molenmeesteren…
In eerste instantie was het een lastige puzzel in de doop-, trouw- en begraafboeken. Maar op enig moment – via de website Molendatabase – stuitte ik op de naam Hauwert in een – zoals ik het noem – molenboek. Ofwel: Resolutie- en inkoopboeken van molenmeesteren der Vier Noorder Coggen”, registers houdende resoluties van dijkgraaf en molenmeesters, verslagen van hun inspecties van molens en molenwerken, en (vanaf 1710) van de inkoop van hout, benodigd voor deze werken, 1695-1811. Dat bleek een interessant spoor. Een die niet naar de (hervormde) dijkgraaf leidde, maar wel naar een familie van molenaars. Daarvoor moest ik naar het archief.
De bewuste familie Hauwert die ik onderzocht, was rooms-katholiek en woonde en leefde rond Wervershoof en Onderdijk in Noord-Holland. Dit gebied viel onder het voormalig ambacht en waterschap de Vier Noorder Koggen. Dit ambacht was verantwoordelijk voor het onderhoud van een deel van de West-Friese Omringdijk en voor de bemaling van de boezem van het ambacht. Rond Medemblik stonden vijftien achtkantige poldermolens (in de boeken toen ‘watermolens’ genoemd) die daarvoor zorgden. Aan het hoofd van het ambacht stond een dijkgraaf. In de 18e eeuw zat daar geen Hauwert tussen. Onder de molenaars van de watermolens echter, kwam ik de naam wel tegen.
Molenaarsfamilie in de Vier Noorder Koggen
Van 1696 tot 1822 staan alle molenaars binnen de Vier Noorder Koggen in de genoemde boeken. Deze namen – en de aantekeningen daarbij – hielpen me de stamreeks Hauwert in kaart te brengen. Toen ik vervolgens met de gevonden informatie weer naar de doopboeken en begraafinschrijvingen keek, stond het woord ‘molen’ of ‘watermolen’ opvallend vaak genoemd bij de mensen naar wie ik nu gericht kon zoeken. Zo kon ik de gegevens in de molenboeken aan de familie koppelen.
Een link met de dijkgraaf heb ik zoals gezegd niet kunnen vinden. In de buurt was in die tijd wel een plaatsje dat Hauwert heet en dat tegenwoordig valt onder de gemeente Medemblik. Dat de naam Hauwert daarvandaan komt, lijkt een logische conclusie, en dus ook dat er meerdere families Hauwert waren.
Een schrijnend feit dat mijn klant deelde, is dat de meeste mannelijke familieleden in zijn familie al vroeg overlijden aan een hartkwaal. Dit zag ik ook terug in mijn onderzoek. De meeste van de voorvaderen Hauwert in deze stamreeks hebben hun vader niet of nauwelijks gekend. Dat zie je hieronder.
Over de stamreeks
De oudste man in de stamreeks is Pieter Volkerts, getrouwd met Geert Meinderts. In de trouwinschrijving van 31 december 1695 staat ook de aantekening dat Pieter in 1708 overleed (obijt). Uit de boeken van de molenmeesters van de Vier Noorder Koggen weten we precies wanneer dat was: 24 maart. Zijn oudste kind was toen ongeveer 11, de jongste werd na zijn overlijden geboren. Zijn weduwe werd in eerste instantie aangewezen als zijn vervanger. De naam Hauwert zien we hier overigens nog niet. Wel de naam Molenaar: vrijwel alle molenaars staan in de oudste boeken zo vermeld.
Over de molen die hij bemaalde, molen 6, is een archeologisch rapport verschenen waar hij ook in genoemd wordt. In dit rapport staat ook mooi en kernachtig omschreven hoe een molenaar leefde: ‘Uit de historische bronnen ontstaat een beeld dat de molenaar een belangrijk, maar weinig gewaardeerd beroep uitoefende. Hij verdiende, omgerekend naar huidige maatstaven, circa 45 euro per jaar, moest soms meerdere etmalen achter elkaar doorwerken, ook in de nacht, en als de molen niet draaide moest door de molenaar onderhoud worden gepleegd. De molen was tochtig, vochtig, donker en de woonruimte was klein. Daarnaast was het loon te laag om van te kunnen leven en werkten vele molenaars ook nog als arbeider buiten het werk als molenaar om. Voordelen waren er echter ook. De molenaar mocht gratis in de molen wonen en er was een mogelijkheid om wat vee te weiden, te vissen en bijvoorbeeld een moestuin te onderhouden op een eigen stukje grond.’
Nog een Pieter
De zoon van Pieter heette ook Pieter, gedoopt op 21 juni 1699 in Medemblik. Deze Pieter Pietersz, ook Pieter Meijndertsz genoemd, werd ook molenaar en verongelukte in februari 1741 op de molen.
Na zijn overlijden werd de molen bemaald namens zijn weduwe door ene Pieter Jansz. In november 1765 heeft zij verzocht of haar oudste zoon Jan de molen voortaan mocht bemalen tot haar overlijden. Zoon Pieter, de broer van Jan, werd ook molenaar. De volgende in de stamreeks.
‘Als de wind van verandering waait, bouwen sommigen muren en anderen windmolens.‘
Weer een Pieter
De volgende Pieter Pietersz Hauwert (1741-1794) werd geboren in Onderdijk en gedoopt op 24 augustus 1741 als zoon van Pieter Pietersz Hauwert en Reijnouw Jans. De aanduiding ‘posthumus’ hieronder in de doopinschrijving betekent dat zijn vader, zoals gezegd, al overleden was toen hij werd geboren.
Hij bemaalde molen 1, zuidelijk van Medemblik, vanaf mei 1768. Op 29 januari 1775 is de trouwinschrijving met Trijntje (Catharina) Ruijlof Bakker, jongedochter van de Noordijk. Interessant is hier de aantekening ‘uit een der watermolens’. Hier zien we de naam Hauwert uit deze stamreeks voor het eerst in een trouwinschrijving verschijnen.
Pieter overleed in 1794, 53 jaar oud. Zijn weduwe mocht met de kinderen in de molen blijven. Vanaf 1797 bemaalde zoon Pieter de molen.
En Jacob…
Jacob Hauwert (1779-1824) werd geboren in Onderdijk en gedoopt op 19 oktober 1779 in Medemblik als zoon van Pieter Hauwert en Trijntje Ruijlofs Bakker. Een aanwijzing dat ook hij molenaar was vond ik in een van de molenboeken. In de onderste zinnen wordt Jacob Hauwert genoemd. Hij bemaalde molen 4 gedurende 18 jaar. Hij overleed toen hij 44 was.
En daarmee kwam ik bij de volgende in de stamreeks, Klaas Hauwert. Hij was al bekend in de stamboom die ik kreeg aangeleverd. Klaas werd in 13 april 1813 in Zwaag geboren als zoon van Jacob Hauwert en Antje Schoenmaker. Zijn vader overleed toen hij 11 jaar was.
Klaas werd geen molenaar. Hij overleed toen hij 54 was.
Met medewerking van het Westfries Archief, vooral een woord van dank voor Peter Swart, die zelf onderzoek heeft gedaan naar afstammelingen van dijkgraaf Hauwert.
Bronnen met links
Lees ook
Molenaarsfamilie Hauwert gereconstrueerd dankzij molenboeken
