Heb je al eens een vreemdelingenkaart uit Rotterdam opgevraagd?

Heb je al eens een vreemdelingenkaart uit Rotterdam opgevraagd?

Dat Rotterdam een echte migratiestad is, zal weinig mensen verrassen. Sinds de negentiende eeuw vertrokken er geregeld vanuit de haven van Rotterdam schepen naar uiteenlopende landen, zoals de Verenigde Staten, Canada en Australië. Naast zogenaamde landverhuizers, waren er ook veel vreemdelingen die besloten zich in Rotterdam te vestigen.

Wist je dat er sinds 1918 door de Rotterdamse politie ook zogenaamde identiteits- en vreemdelingenkaarten werden bijgehouden? Voor elke vreemdeling in Rotterdam werd zo’n identiteitskaart, vanaf 1922 vreemdelingenkaart, bijgehouden, waarop uiteenlopende gegevens te vinden zijn. Bovendien zijn op veel van deze kaarten ook foto’s aangehecht, wat deze bron tot een pareltje maakt.

Geschiedenis van de vreemdelingenregistratie

Tot aan de Eerste Wereldoorlog was het voor een vreemdeling makkelijk om Nederland binnen te komen. Tussen 1815 en 1849 was het zo, dat iedere vreemdeling die in een Nederlandse gemeente aankwam, zich binnen twaalf uur bij politie of gemeentebestuur moest melden. Tegen inlevering van zijn paspoort ontving hij dan een zogenaamde veiligheidskaart.

Met de Vreemdelingenwet van 1849 werden de regels wat nader aangescherpt. Een vreemdeling moest zich voortaan bij de politie melden, alwaar hij een zogenaamde reis- en verblijfpas ontving. Vanaf 1849 werden door verschillende gemeenten zogenaamde registers van verstrekte reis- en verblijfpassen bijgehouden, waarin werd geregistreerd wie zo’n pas had ontvangen, met inlichtingen over de betreffende vreemdeling.

Na de Eerste Wereldoorlog waren veel vreemdelingen en buitenlandse militairen in Nederland achtergebleven en was er veel politieke onrust. Dit leidde tot nieuwe wetgeving: in 1918 de Wet op het toezicht op vreemdelingen en in 1920 de Wet op de grensbewaking. Op grond hiervan begonnen Nederlandse gemeenten de vreemdelingen nauwkeuriger te registreren, zoals in Rotterdam.

De Rotterdamse vreemdelingenkaarten

Vanaf 1918 werden er door de Rotterdamse politie identiteitskaarten bijgehouden. Op de identiteitskaarten vind je onder meer de naam en voornaam van de vreemdeling, datum van aanmelding, datum van voorgeleiding, datum van uitreiking en nummer van de kaart. In 1922 werden deze vervangen door vreemdelingenkaarten, waarop naast deze gegevens nog aanvullende informatie staat.

Ook in Amsterdam werden zulke vreemdelingenkaarten bijgehouden, met vergelijkbare gegevens. Wat de Rotterdamse vreemdelingenkaarten echter nog een stuk interessanter maakt, is dat regelmatig ook foto’s van de betreffende vreemdeling zijn aangebracht of aangehecht. Zo kan je misschien nog aan een mooie oude foto komen van iemand waarvan je wellicht geen foto’s hebt.

Deze kaarten werden van vreemdelingen bijgehouden. Waarschijnlijk denk je bij het woord “vreemdeling” direct aan mensen uit het buitenland. Wees je er echter van bewust dat veel Nederlanders als gevolg van bepaalde keuzes tijdens de Tweede Wereldoorlog soms hun Nederlandse nationaliteit verloren en daarmee stateloze burgers werden. Ook van hen zijn er diverse vreemdelingenkaarten.

Naast de identiteits- en vreemdelingenkaarten is er vaak ook bijbehorende correspondentie van de Rotterdamse politie te vinden. Het gaat hier dan vaak om de informatieverzoeken die de politie met betrekking tot een bepaalde vreemdeling deed aan collega’s in het buitenland, inclusief de ontvangen antwoorden, die soms de meest uiteenlopende verhalen in verschillende talen bevatten. Op een kaart vind je op de achterkant ook vaak het nummer dat verwijst naar de bijbehorende correspondentie.

Hoe kan ik een kaart opvragen?

Zoals je bij de betreffende inventarisnummers in het archiefsysteem zal zien, zijn de identiteits- en vreemdelingenkaarten pas vanaf 2031 openbaar. Dit betekent echter niet, dat ze in het geheel niet in te zien en in te scannen zijn. Het Stadsarchief Rotterdam raadt aan om contact met ze op te nemen, om te vragen of er van een specifieke persoon nog een kaart bewaard is gebleven.

Een medewerker van het archief gaat dat vervolgens na en stelt dan vast of de kaart al dan niet gegevens bevat die jonger zijn dan 75 jaar. Is dat niet het geval, dan kan je de kaart gewoon inzien of een scan ervan ontvangen. Is dat echter wel het geval, dan kan je ontheffing aanvragen. Dit proces duurt wel enkele weken, maar vaak kan je dan alsnog gewoon de kaart inzien.

Bronnen voor onderzoek

Meer lezen of zien?

Hulp nodig?

Lukt het niet? Vraag dan hulp aan de Yory Stamboom Helpdesk.

Heb je al eens een vreemdelingenkaart uit Rotterdam opgevraagd?