De Memorieboeken (dodenboeken) uit de 15e eeuw
In het Archief van Zutphen kwam ik Memorieboeken (of wel dodenboeken) tegen uit de late middeleeuwen. Wat zijn dit voor boeken?
In de middeleeuwen was het gebruikelijk dat nabestaanden een mis lieten opdragen aan een overleden familielid. Zij wensten op die manier dat God aandacht aan die persoon zou schenken om zo ‘verzekerd’ te zijn van een gebed, zonder daarvoor te hoeven bidden.
Het waren niet alleen nabestaanden die dit deden, maar ook broederschappen lieten missen opdragen voor mensen die overleden waren.
Het kostte wel geld…
Maar het was niet voor iedereen weggelegd om een mis te laten opdragen aan een overleden dierbare, want het kostte geld. Vooral de rijken en elite konden deze religieuze dienst betalen. Dit deden ze via schenkingen en testamenten aan de vicaris (geestelijke ambtenaar), die hier een aardig inkomen uit kreeg.
‘De doden zijn niet afwezig, zij zijn alleen onzichtbaar.‘
Vervolgens werden de aangevraagde missen per dag genoteerd in het Memorieboek (dodenboek), ook wel Mortuarium boek genoemd. Daarin werd vermeld wie die de memoriedienst moest houden en voor welk persoon.
Opvallend aan een memorieboek is dat het gracieuze en sierlijke pagina’s heeft. Vooral de initialen van de doden zijn prachtig getekend en gekruld in verschillende kleuren. Voor die tijd een hoogstandje grafisch werk.
Vernietigd tijdens de reformatie
Helaas zijn dit soort Memorieboeken door de reformatie bewust vernietigd. Maar deze Memorieboeken zijn gelukkig bewaard gebleven (of in particulier bezit geweest):
- Sint Walburgkerk (Dodenboek van de vicarissen van Sint Walburg, voor 1537)
Note: Namen van overledenen zijn vaak in Latijnse vorm genoteerd - Adamanshuis (Memorieboek van het vrouwenconvent, 15e-17e eeuw)
Note: Transcriptie beschikbaar.
Bronnen voor onderzoek naar Memorieboeken
Lees ook
De Memorieboeken (dodenboeken) uit de 15e eeuw
