Al sinds de 15e eeuw werden registraties van weeskinderen in weeshuizen genoteerd.
Eén van de oudste weeshuizen was vermoedelijk het de Amsterdams weeskamer die teruggaat tot 1466. Rond die tijd in 1491 ontstond ook het Zoudenbalchhuis in Utrecht.
De Weeskamer
In het begin waren het de burgemeesters die uit het principe zorg moesten dragen voor ‘hun’ weeskinderen. Zij moesten een eed afleggen om ‘de wees en weduwe te beschutten en beschermen’ middels een voogd.
Maar door de bevolkingsgroei konden ze deze taak niet meer uitvoeren, waardoor de weeskamer (regeringscollege) is ontstaan. Deze werd bestuurd vanuit de (stads)regering die overzicht hield op de zorg van het wezen.
Als het weeskind een erfdeel had, werden de kosten hieruit betaald. De toelating was ook streng, want alleen kinderen van poorters werden opgenomen.
Echter leefde de meeste kinderen in armoede, dus was er weinig bezit. Zij werden vaak overgedragen aan ‘huiszittenmeesters’ waar ze moesten werken.
‘Kinderen zijn de enige toekomst van de mensheid’
Het (Burger) Weeshuis
Om de vele arme kinderen toch op te vangen, ontstonden er rond 1510 ‘burgerweeshuizen’. Maar die deden maar weinig voor het weeskind qua zorg, behalve de kleintjes aan het werk zetten.
Daarom kwamen de vanuit vrijwel alle geloofsgemeenschappen initiatieven om de kinderen van de straat te houden. In Amsterdam ontstonden het Luthers Weeshuis, Israëlisch Weeshuis, Weeshuis der Doopsgezinden, Rooms-katholieke Jongensweeshuis, Diaconieweeshuis der Hervormde Gemeente en het Burgerweeshuis.
Boedelpapieren
Weeskinderen hadden vaak documenten van hun ouders, boedelpapieren. Dit waren b.v. trouw- of begraafbewijzen van de ouders, inventarisatielijsten van de ouderlijke boedel. Maar ook documenten over zichzelf, zoals een bewijs van een doop, inenting of dienstplicht. Deze documenten werden ingenomen door het weeshuis en geregistreerd.
Conclusie
Heb je een vastloper in je stamboomonderzoek? Kijk dan eens op je die persoon kunt vinden in een van de weeshuizen in de regio waar hij is geboren. Dit is een rijke bron aan gegevens van het kind!
Bronnen voor onderzoek
Weesboek Weeskamerregister Register van weesakten Weeskamerboeken Weeskamerarchief Weesboeken en armenregister Leeuwarden Weeshuis
Overige
Weeshuizen Amsterdam| Wie roddelde er?! KNIL Interneringskaarten Eén-, vijf- en tienjarige tafels | Tijdbalk van je voorouders Het Brabants Archief Ten Bruggencate nummers |
