Dat onze voorouders ook wel eens (ernstig) ziek waren of gewond raakten, is natuurlijk niet meer dan logisch. Net zoals bij ons verging het onze voorouders ook wel eens minder voorspoedig waardoor ze in het ziekenhuis kwamen, of hadden medische zorg nodig.
Niet eenvoudig te achterhalen
Ook zijn er in veruit de meeste families, net zoals dat nog altijd het geval is, wel familieleden die minder zelfstandig of niet aan de dagelijkse maatschappij konden deelnemen. Bijvoorbeeld omdat zij blind of doof waren, of omdat zij werden gehinderd door een geestelijke of lichamelijke aandoening.
Ondanks dat het weinig verrassend is dat dit soort dingen op het pad van onze voorouders kwam, is het niet altijd gemakkelijk om informatie over dit soort gebeurtenissen in de archieven te achterhalen. Veel archieven zijn namelijk vernietigd, en daarbij is het niet altijd duidelijk waar je moet beginnen te zoeken.
Bevolkingsregisters
Een bron die niet per se heel interessant is, maar zeker wel behulpzaam kan zijn bij je onderzoek, is het bevolkingsregister. Sommige medische instellingen, waaronder psychiatrische instellingen, instellingen voor gezinsverpleging en doven- en blindeninstituten, hielden vaak een bevolkingsregister bij. Dit deden zij omdat de daar behandelde personen er meestal voor langere tijd verbleven.
‘Liefde, dat is een hele nacht wakker blijven met een ziek kind – of met een gezonde volwassene.’
De bevolkingsregisters vermelden vaak alleen informatie over de locatie, de geregistreerde persoon en zijn of haar datum van aankomst en vertrek. Patiëntinformatie, dus informatie over diens behandeling, wordt daarin in de regel niet gevonden.
Patiëntendossiers en registers van verpleegden
Veel interessanter voor je onderzoek zijn de patiëntendossiers, ook registers van verpleegden genoemd. Ziekenhuizen en psychiatrische instellingen hielden vaak zulke dossiers of registers bij, dat was namelijk hun patiëntenadministratie.
In zijn algemeenheid werd in deze dossiers en registers bijna altijd bijgehouden wanneer
- iemand daar terechtkwam,
- hij het ziekenhuis of de instelling weer verliet,
- en vaak de reden van opname.
Niet alles is even uitgebreid
Het verschilt per ziekenhuis en instelling welke aanvullende gegevens je nog kan vinden. Bij een deel werd er nauwelijks iets bijgehouden, maar de andere veel. Over het algemeen werden dezes gegevens in de behandeldossiers bijgehouden:
- veel persoonlijke informatie,
- reden van opname,
- observaties,
- toepassing van dwangmiddelen,
- voortgang van de behandeling,
- bij overlijden de doodsoorzaak.
Bewaard gebleven bronnen
Van diverse ziekenhuizen en psychiatrische instellingen zijn de patiëntendossiers, registers van verpleegden en bevolkingsregisters bewaard gebleven. Van de ziekenhuizen in onder meer Delft, Tilburg, Amsterdam, Deventer, Bloemendaal, Antwerpen, Zutphen en Dordrecht zijn patiëntendossiers of bevolkingsregisters van zieke voorouders bewaard gebleven.
Verder zijn ook de patiëntendossiers of bevolkingsregisters van onder meer
- Zinnelozenhuis te Antwerpen,
- Krankzinnigengesticht Bloemendaal,
- Willem Arntsz stichting in Utrecht,
- Rijkskrankzinnigengesticht te Medemblik,
- Sint-Dominicusgesticht te Brugge,
- Leprooshuis te Haarlem
- en de Burgerlijke Instellingen van Weldadigheid in Maastricht bewaard gebleven.
Raadpleging van archiefstukken
Soms is het niet mogelijk om de patiëntendossiers of registers van verpleegden te raadplegen. Daar deze dossiers en registers met grote regelmaat gevoelige informatie bevatten, die ook de privacy van nog levende personen kan schaden, bijvoorbeeld wegens erfelijke ziekten of geestelijke stoornissen, zijn deze lang niet altijd openbaar.
Er zijn overigens diverse archieven die deze wél openbaar hebben gemaakt, en zelfs op hun website openbaar hebben gezet. Zijn de dossiers of registers nog niet gedigitaliseerd en wil je ze graag in de studiezaal inzien? Informeer dan bij het betreffende archief of raadpleging mogelijk is.
Conclusie
Ondanks dat onze voorouders ziek waren wat een zaak van persoonlijke aard was, is er toch vaak nog wat van in de archieven terug te vinden.
Overzicht bronnen voor zieke voorouders
OA – Patientenregister OA – Middelburg
Patiëntenregisters Amsterdam Ziekenhuis Calvariënberg Maastricht Patiënten in gesticht Coudewater Oude en Nieuwe Gasthuis Zutphen Zinnelozenhuis Antwerpen Sint-Dominicusgesticht Brugge
Meer lezen of zien?
- “Patiëntendossier” op de site van het Stadsarchief Delft
- “Het papieren spoor: op zoek naar informatie over voorouders in krankzinnigengestichten” op de site van Vruger
- “Tips bij het speuren naar krankzinnige voorouders” op de site van Vruger
Het jonge Flevolands Archief | Geschiedenis rechtspraak NL | Voeg een profielfoto toe | Generaties kinderen
| Belgische voorouders Favoriete personen | Invulschema’s Een meisjesnaam??! |
Ga naar de auteurspagina
| Tip: Zo gebruik je de akte checklist |
Interessante artikelen
Aan de slag met zoeken
