De schilderijen van Johannes Arts en zijn vrouw Theodora van den Heuij
Wie was de schilder en waar zijn de schilderijen nu eigenlijk? Dit waren twee vragen waar ik inmiddels het antwoord op weet. Tijdens het stamboomonderzoek naar mijn familie was ik er al eerder achter gekomen dat ene Johannes Arts (1795-1856) burgemeester van het Brabantse dorp Beers was. In 1854 laat Johannes zichzelf en zijn vrouw portretteren. De schilderijen hangen jarenlang in het gasthuis en later de kerk van Beers. Ik ging op zoek naar wie de schilder was en de locatie waar de schilderijen nu hangen.
Johannes Arts en Theodora van den Heuij
Johannes Arts wordt op 15 april 1795 in Sint Anthonis geboren. Zijn vader Hendrik Arts (1757-1840) heeft dan al vier kinderen van zijn eerste vrouw Johanna Jansens die tijdens haar kraambed was overleden. Johannes wordt als eerste kind van Hendrik en zijn tweede vrouw Johanna Baltussen geboren. Hij krijgt daarna nog negen jongere broers en zussen.
Johannes groeit dus op in een groot gezin op een boerderij, bierbrouwerij en herberg genaamd de Zwaan midden in Sint Anthonis tegenover de kerk. Herberg de Zwaan wordt later overgenomen door Johannes zijn jongere broer Gerardus Arts. De functie van burgemeester van Sint Anthonis wordt overgenomen door Johannes zijn oudere broer Peter Arts; en ook Peters zoon en kleinzoon worden later burgemeester van dit dorp.
Theodora van den Heuij (1791-1874) is geboren in Linden in 1791 als jongste dochter van Peter van den Heuij en Adriana Jans, beide ook geboren in Linden. Zij zijn landbouwers op boerderij de Grote Geest in Linden met meerdere stukken land in Linden met namen als Stuikland, Klompekampje, den Uitgegroeiden Broekbosch en het Uilensgat. Een zus van Theodora is getrouwd met Antonius Poos, de burgemeester van Gassel van 1812 tot 1832.
Johannes Arts en Theodora van den Heuij trouwen in 1821 en ze krijgen dispensatie van de kerk wegens 4e graads bloedverwantschap. Ze hebben een gemeenschappelijke voorvader Baltussen in Overloon. Na hun trouwen gaan Johannes en Theodora wonen in boerderij de Sendonck (nu Wielweg 5) net buiten Beers waar ze een landbouwbedrijf hebben.
Uit verschillende aktes blijkt dat dit vooral een akkerbouwbedrijf is en dat ze hier ook een herberg hebben. Johannes en Theodora krijgen samen zes kinderen. Na de geboorte van hun vijfde kind wordt Johannes aangesteld als burgemeester van Beers in 1832 en blijft dit tot zijn dood in 1856.
De kinderen van Johannes en Theodora
De oudste zoon Peter Arts (1822-1885) is landbouwer en trouwt in 1859 met Johanna van de Heijden uit Nistelrode. Zij is dan 46 jaar oud en ze blijven kinderloos. Johanna overlijdt in 1870. Peter hertrouwt met Geertruida Koopmans en zij krijgen een zoontje dat maar twee weken oud wordt. In 1880 wordt Peter de burgemeester van Nistelrode en blijft dit tot zijn dood in 1885. Hij laat verder geen nakomelingen na.
De kinderen Johanna Arts (1824-1884), Johannes Arts (1826-1904) en Adriana Arts (1831-1907) verlaten rond 1859 het ouderlijk huis aan de Sendonck. Ze gaan samen in het centrum van Beers wonen in de Tolpost (nu Grotestraat 28) dat hun vader eerder al had gekocht. Zoon Johannes staat eerst als brievengraveerder en later als bakker geregistreerd. De dochters Johanna en Adriana staan hier geregistreerd als winkelierster.
Moeder en weduwe Theodora blijft met haar zoon Theodorus Arts (1828-1914) en dochter Maria Arts (1836-1911) op boerderij de Sendonck wonen. In 1874 overlijdt Theodora en in 1884 overlijdt Johanna. Johannes en Adriana komen dan in 1889 weer op de Sendonck wonen. Theodorus staat daar geregistreerd als hoofd met als beroep landbouwer, net als zijn broer en twee zussen. Het boerenbedrijf wordt in die jaren echter vooral gerund door een inwonende dienstknecht en een dienstmeid. Daarnaast hebben ze ook een dienstbode voor het huishoudelijke werk.
Zusters van de Liefde
Johannes overlijdt in 1904 en Theodorus blijft alleen over met zijn zussen Adriana en Maria. Ze laten in het dorp een nieuw huis bouwen (nu Grotestraat 22). De grond naast hun huis stellen ze beschikbaar aan de Zusters van Liefde. Zij laten daar een nieuw klooster en een meisjesschool bouwen. In 1907 en 1911 overlijden de beide zussen Adriana en Maria.
Na Theodorus zijn dood in 1914 wordt de grond waarop het klooster staat en ook zijn woonhuis met boerderij en weiland aan de zusters geschonken. Het woonhuis wordt gebruikt als gasthuis voor de verzorging van ouderen en staat bekend als het ‘oudemannenhuis’. Het klooster is in 1959 gesloopt, maar het woonhuis staat er nu nog steeds.
De schilderijen
Uit een eerdere bron wist ik dat er schilderijen zouden moeten zijn van Johannes en zijn vrouw Theodora en dat deze in de kerk in Beers zouden hangen. Bij navraag en nader onderzoek bleek de kerk inmiddels niet meer als zodanig te worden gebruikt. De schilderijen zouden nu in eigendom zijn van de kerk in het nabijgelegen Cuijk.
Ik ben hier op bezoek geweest en heb hier inderdaad de schilderijen gezien. Ze hangen in een vergaderzaal van de pastorie. Na bestudering van de signering op de voorzijde en extra informatie op de achterzijde hier nu wat meer informatie over deze twee mooie schilderijen.
De portretten zijn gemaakt middels olieverf op doek en beide hebben een afmeting van 50 bij 70 centimeter. Ze zijn in 1854 geschilderd door Thomas Carolus van Uden (1825-1882). Thomas is in Cuijk geboren als zoon van Hendrik van Uden en Geertruida van Duijnhoven. Moeder Geertruida was de dochter van Thomas van Duijnhoven die schout van Cuijk was.
Schoonvader en schoonzoon
Thomas van Uden trouwt in 1859 met Johanna Beuijssen (1835-1874). Zij is de dochter van Jacobus Beuijssen die schrijnwerker, architect en fabrikant van kerkmeubelen is. Vermoedelijk werken schoonvader en schoonzoon gezamenlijk aan kerkelijke projecten. Er is niet veel bekend over de schilderijen van Thomas. Hij zou vooral portretten en religieuze werken hebben gemaakt.
Aangezien de kinderen van Johannes en Theodora geen nakomelingen hebben gekregen en hun huis en grond aan de Zusters van Liefde nalaten, hangen de portretten vanaf 1914 tot 1959 in hun laatste woonhuis, dat door de zusters gebruikt werd als gasthuis, in Beers. Het naastgelegen klooster wordt in dat jaar gesloopt en de zusters nemen de schilderijen mee naar hun klooster in Schijndel. Later verhuizen de portretten weer naar Beers omdat ze daar horen volgens de zusters. Ze hangen daar in de kinderkapel van de kerk in Beers. Sinds 2018 is de kerk in Beers gesloten en hangen de schilderijen in een vergaderzaal van de pastorie in Cuijk.
Op de achterkant van de schilderijen staat:
*(huij zonder ‘e’ geschreven)
De portretten van Johannes Arts en Theodora van den Heuij zijn niet alleen prachtige kunstwerken, maar ook tastbare herinneringen aan een rijke familiegeschiedenis en een belangrijk stukje Brabantse erfgoed. Hun levensverhaal, verweven met de geschiedenis van Beers en de omliggende dorpen, laat zien hoe generaties elkaar beïnvloeden en hoe tradities en nalatenschappen voortleven. Dankzij de zorgvuldige bewaring van deze schilderijen blijven Johannes en Theodora een bron van inspiratie en verbondenheid met het verleden.
Hulp nodig?
Heb je hulp nodig bij je onderzoek? Maak dan gebruik van de Yory Stamboom Helpdesk.
Lees ook
De schilderijen van Johannes Arts en zijn vrouw Theodora van den Heuij
