Oude beroepen van onze voorouders

Een beroep is een ‘samenhangend geheel van arbeidstaken die een bepaalde vakkennis vereist en herkenbaar is’. Een beroep bepaald tevens de sociale positie van de persoon. Onze voorouders hadden veel oude beroepen die we tegenwoordig niet meer kennen.

Des te meer geboorte– en huwelijksaktes je gaat vinden voor je stamboom, des te meer beroepen zal je tegenkomen. Daarbij, als je weet waar een persoon woonde, zal zijn beroep ook beter te begrijpen zijn.

Een ‘landbouwer’ zal niet in Amsterdam wonen, en een ‘turfsteker’ niet in Limburg.

Een beroep was destijds nodig om een inkomen te krijgen. Of dit nou als werknemer of zelfstandige werd uitgevoerd maakte niet uit. Beroepen wat je bij stamboomonderzoek vaak zal tegenkomen zijn dienstbode, werkman (heel breed begrip), sjouwer, koetsier, spoorwegambtenaar, schipper, venter, stoker.

Vroeger werden beroepen vaak binnen de familie van vader op zoon doorgegeven, Jonge jongens begonnen vaak als knecht of leerling, om zo de ambacht van hun meester, vaak vader, te leren.

‘Het echte beroep van de mens is zichzelf te vinden.’
– Hermann Hesse, Duitse schrijver en Nobelprijswinnaar

Van knecht naar gezel naar meester

De volgende stap was gezel worden. Dit kon met het vervaardigen van een proefstuk. Uiteindelijk meester worden kon na verloop van tijd, met opnieuw het maken van een proefstuk. Met instemming van de dekens van de Gilde, kreeg hij toestemming om zich zelfstandig te vestigen. Ook hadden zij het voordeel om bij een stad poorterschap aan te vragen.

Oude beroepen van mijn voorouders

Van mijn vaders kant: Zowel mijn vader, als mijn grootvader en mijn overgrootvader waren bakkers (mijn vader werd later artiest.) Mijn betovergrootvader was muziekmeester. Mijn oudvader was (rijks)veearts.

Van mijn moeders kant: Mijn moeder was artiest, mijn grootvader stoker (naar de Oost), mijn overgrootvader koetsier, mijn betovergrootvader agent van politie. Mijn oudvader was boekbinder.

Veel beroepen waren ook erg fysiek; de meeste werkzaamheden werden met de hand gedaan. Pas na de industrialisatie werden taken geautomatiseerd. Maar dan nog duurde het tot halverwege 20e eeuw voordat de werknemer minder fysiek werd belast.

In notariele aktes is het mogelijk dat je daar oude beroepen tegenkomt, aangezien mensen in het verleden vaak met hun beroep werden omschreven.

Verdwenen beroepen

Veel beroepen zijn door de eeuwen heen verdwenen. Wat dacht je van lantaarnaansteker, steigermeisje (bij bad-, Was- en zweminrichtingen), sjouwer, railveger, klokopwinder, meettafelbeambte, telefoonschoonmaakster, spuitoppasser, vlaguitsteker, boomsluiter, venter, looier, sigarenmaker, hellebaardier, werkman, polderwerker, arbeider.

Mannen die dagloner waren hadden een onzeker bestaan. Met name in de grote steden zwierven ze door de straten op zoek naar klusjes. In de wintermaanden was er weinig werk dus moesten ze bedelend de dag doorkomen. Hun sociale omgang was beperkt tot lotgenoten; met geschoolde werklui in vaste dienst hadden ze weinig contact.

Beroepen als soldaat of matroos heten tegenwoordig militair, dan nu onderverdeeld als Landmacht, Luchtmacht en Marine. Als de man werd opgeroepen voor dienst maar hij wilde trouwen, dan kon dat alleen met een ontheffing. Deze verklaring kan je terugvinden in de huwelijksbijlagen.

Beroepen kregen andere naam

Andere beroepen bestaan nog wel maar hebben een andere naam gekregen, zoals kraamvrouw heet nu verloskundige. Mensen met een vies of gevaarlijk beroep (b.v. kooldampen), werden over het algemeen niet oud. Een van mijn Lippens familieleden was zelfs Zouaaf. Als je oude bidprentjes bekijkt kan je daar ook oude beroepen tegenkomen.

Als je door de eeuwen heen de beroepen van de elite bekijkt, hadden zij uiteraard de functies van stadhouder, graaf, regent of schepen. Dit was geregeld van generatie op generatie.

Vermelding in het profiel

Ik vind het belangrijk om als werkwijze het beroep te vermelden in een profiel, om zo ook inzicht te krijgen in het leven van die persoon en zijn gezin. Vergeet deze informatie niet te delen met anderen!

Kom je tijdens je stamboomonderzoek vreemde beroepen tegen en ben je nieuwsgierig? De website ‘beroepen van toen’ heeft een compleet overzicht van A-Z. Kijk ook eens bij Google Afbeeldingen naar oude foto’s van beroepen, dan krijg je een beeld wat dat werk inhield.

Vergeet niet dat er ook mensen waren die een ‘gewoon’ beroep hadden zoals schoolmeester, maar uiteindelijk een Verzetsheld bleek te zijn.

Opvallende punten

Wat mij opvalt is dat de mensen met een ‘armoedig’ beroep ook vaak een onduidelijk handschrift hadden (zoals hun handtekening onder een akte). Mensen met een beter betaalde baan, hadden vaak ook te maken met rekenen en taal waardoor ze beter konden lezen en schrijven.

De complete bevolking had met rampen te maken, maar bepaalde beroepen zoals timmerman hadden daar wel voordeel bij; er was namelijk weer werk. Daarbij waren verpleegsters weer kwetsbaarder bij epidemieen.

Ik vind het interessant om te zien hoe mensen of een bewondering of juist een verafschuwing voor een bepaald beroep hebben. Cellulaire herinneringen?

Blader ook eens door oude telefoongidsen, deze bevatten namelijk ook collecties van beroepengidsen. Of vraag eens op een Stamboomforum of zij meer informatie hebben over een bepaald beroep.