Mijn oma’s oma had ook een moeder

Mijn oma’s oma had ook een moeder

Over het ontstaan van een hobby

Toen ik 13 jaar oud was zat ik aan de keukentafel bij mijn oma. Met een beker chocomel die was opgewarmd op het gaskacheltje en een kaakje met suiker erbij. “Oma, heeft u eigenlijk ook foto’s van vroeger?”. Mijn oma keek mij aan en gaf mij haar liefdevolle glimlach met een vermakende krul om haar lippen. Zonder iets te zeggen liet ze blijken dat ze het leuk vond waar ik om vroeg.

Familiefoto’s in een blik

Ze stond op, rommelde wat in de grote antieken houten kast en toverde een groot rechthoekig blik tevoorschijn met hier en daar wat roest aan de randjes. En daar kwam een hele verzameling aan zwart-wit foto’s tevoorschijn. Ze gaf het aan mij waarna ik de foto’s gretig uit het blik haalde. “Voorzichtig!! Ze zijn kwetsbaar”, zei oma. Ik voelde al aan, dit moment was toch wel bijzonder.

Kijk nou, foto’s van mijn vader als kind, wat grappig! Mijn vader die soldaatje speelde, met een voetbal poseerde en zijn eerste snorretje liet groeien. Mijn vader was ook een kind geweest, en hier lag het bewijs. Foto’s van mijn ooms, tante en opa. En ook eentje van mijn hele oude oudtante, haar heb ik nog gekend, ze is maar liefst 95 jaar oud geworden.

Toen ik een jaar of 5 was kreeg ik van haar een beeldje. Eigenlijk vond ik haar een beetje eng, herinnerde ik mij. Er waren ook een heleboel foto’s van mensen die ik niet kende. Nieuwsgierig vuurde ik vragen op oma af. “Wie is dat oma, en wie is dit?” Steeds antwoordde ze geduldig “Dat is neef zus en zo, dat is ome die, en dat is tante dat”.

Een bijzondere oude foto

Hoe meer er uit het blik tevoorschijn kwam, hoe ouder en brozer de foto’s werden. Waaronder een wel heel bijzondere foto van een vrouw met een baby op schoot die mij aankeek. Ik herkende wat van mijzelf in haar gezicht. Ze droeg een “Kleine Huis op de Prairie” jurk, anders kon ik zo’n prachtige 19de-eeuwse jurk niet beter omschrijven met mijn 13-jarige brein.

Nadat ik was bijgekomen van de indruk, vroeg ik haar “Wie is dit, oma?!” Ze antwoordde “Dat is de moeder van mijn oma”. Dat moest ik even laten bezinken… Dus de moeder van de oma, van mijn oma. Ik vroeg “Wat is zij dan van mij?”. Oma dacht even na met een frons. “Tja, dat noem je dan een betovergrootmoeder, denk ik”, zei ze. “Heeft u haar gekend?” Oma lachte “Welnee, zij was allang bij de Here toen ik geboren werd, maar ik weet nog wel hoe ze heette, Immetje. Immetje Jannetje, ja, dat was haar naam”.

Haar ingetogen lach op mijn enthousiaste reacties vergeet ik nooit meer. Ze leek zowaar trots op mij te zijn! We bekeken nog wat meer foto’s waarna oma ze weer in het blik opbergde. “Zo, de rest bewaren we voor een volgende keer”, want het was tijd voor het avondeten.

Lees ook

Goede kans dat je hier foto’s van je voorouders vindt

Nostalgie

Oma’s lekkere gehaktballen met boontjes en aardappeltjes met dikke jus, en vanillevla met slagroom en vruchtenhagel als toetje! Het was altijd smullen bij opa en oma. Daarna mocht ik lezen uit het Bijbelse dagboekje en de bijbehorende Bijbeltekst opzoeken. Op de achtergrond tikte de klok en klingelde om 18:00 zijn wijsje. Daarna sjoelen met opa en oma, maar zodra ik ging gapen moest ik naar bed. Die avond lag ik te mijmeren over Immetje. Hoe zou haar leven zijn geweest? Zij had geen internet, tv of stroom. Er gingen allerlei vragen door mij heen.

De volgende dag ging ik weer naar huis. Maar Immetje in haar mooie jurk liet me niet los. “Papa, wist jij dat oma haar oma ook een moeder had?”. Mijn ouders schoten in de lach. “Iedereen heeft ouders, ook opa’s en oma’s, en hun opa’s en oma’s en die van hun ook weer. Helemaal terug tot Adam en Eva”, zei hij. Mijn nieuwsgierigheid was nu helemaal gewekt, maar hoe kom ik er achter wie al die mensen waren?

Internet

Thuisgekomen kroop ik achter de pc. Het is dan 2002, de tijd van MSN Messenger die vrolijk pingt als een vriendinnetje wil laten weten dat ze superverliefd is door steeds offline en online te komen met de naam “¹²–>> LUFF JEROEN 4-EVERRRRR <<–²¹“. Maar ik slaag erin om mijn focus te houden, en start Internet Explorer en begin mijn zoektocht met “stamboom onderzoek”. Wow, al snel zie ik van alles verschijnen over stambomen!

Fanatiek opende ik Paint en begon in dik zwart omrande vierkanten mijn gezin in te vullen. Ikzelf, papa, mama, een lijntje naar boven, opa en oma, nog een lijntje. Wat gek, ik wist eigenlijk niet eens hoe de ouders van mijn opa en oma heten. En dan nog een lijntje, en nog een, en daar kwam het vierkant met “Immetje” te staan.

Al die lege vierkantjes vond ik maar niets. Met pen en papier in de hand rende ik naar beneden. “Papa, hoe heten de ouders van oma?”.

Mijn eerste stamboom

En zo begon mijn allereerste stamboomonderzoek. De weken erop viel ik allerlei familie leden lastig om alle namen te vragen die bij de familie hoorden. Daarna verwerkte ik die gegevens in de Paint afbeelding die ik uitprintte en in een mapje bewaarde.

Een oom wees mij erop dat je aan een stamboom wel de geboorte- en overlijdensdata moet toevoegen. Maar niemand wist het van al die oma’s en opa’s, laat staan die van Immetje. Hoe moest ik daar nu achterkomen? Weer dook ik achter de pc. Ik leerde dat iedereen die geboren wordt een geboorteakte krijgt, en als iemand doodgaat een overlijdensakte, en al die aktes worden bewaard op het archief. Wat een ontdekking! Ik stond te popelen om naar zo’n archief te gaan. Mijn volgende uitje samen met mijn vader was beslist, op naar Zaandam!

Op naar het archief

In mijn fantasie was het archief een muffe rokerige ruimte, met de geur van oude boeken, overal archiefkasten waar je heerlijk kunt zoeken naar die oude aktes. Maar dat was niet geheel hoe het was. Er was wel een hele vriendelijke archivaris die zichtbaar blij was om zo’n enthousiast jong meisje in het archief te zien. Hij nam alle tijd om mij uit te leggen hoe microfiches werkte en hoe ik al die oude aktes zo kon bekijken.

Hij legde het zo goed uit, dat ik al snel alleen aan de slag ging. Ik weet nog dat ik het jammer vond dat mijn nieuwe hobby vooral voor oude mannen leek te zijn. Maar het weerhield mij niet om erachter te komen hoe het zat met Immetje.

Digitalisering

Al snel leerde ik steeds meer over stamboomonderzoek. De opkomst van de digitalisering maakte ik ook van dichtbij mee. De eerste indexen en transcripties verschenen op websites, en werd er flink behendig in. Al die jaren ontwikkelde ik mij verder in mijn geheime hobby, want ik denk dat niemand van mijn vriendinnen of omgeving wist dat ik mij hiermee bezig hield. Ik vond het heerlijk om in alle rust de stamboom uit te zoeken.

In de jaren daarna deed ik veel ontdekkingen en wisselende onderzoeken. Er kwamen steeds meer gegevens online waardoor ik steeds dieper in de levens van mijn voorouders kon duiken. Hierdoor leerde ik ook ontzettend veel over geschiedenis. Dat was toevallig ook mijn lievelingsvak, al zouden mijn geschiedenis docenten dat nooit hebben gemerkt, vermoed ik zo.

Immetje in de archieven

Ook Immetje vond ik terug in de archieven. Immetje Jannetje Paulus Waij was haar volledige naam. Ze was geboren in Zaandam en leefde daar in het eind van de 19^de eeuw. Samen met haar man, die door het opkomende Darbisme zich had gevoegd bij de broederschapbeweging te Zaandam³, vertrokken ze voor de eeuwwisseling naar ’s-Gravenhage. Door hun keuze en die van hun zonen, en omdat hun kinderen en kleinkinderen alleen met vrouwen en mannen uit hun eigen gemeenschap huwden, is mijn familie diepgeworteld in die religieuze stroming. In ieder geval vond ik mijn antwoord op wie Immetje was geweest, en nog veel meer.

Een telefoontje uit Australië

“Een meneer uit Australië aan de lijn voor jou!” zei mijn moeder verbaasd. Ik sprong op van enthousiasme, dat moest Piet (Pete) zijn. Hij was al heel lang bezig met de stamboom van de echtgenoot van Immetje. En ik had zijn website gevonden. Het bleek dat hij een heel ver kleinkind van een broer van één van de opa’s in de voorouderlijn. Hij vertelde dat hij zo blij was dat er een jong iemand interesse had in de stamboom. Omdat hij al vanaf zijn kindertijd in Australië woonde, sprak niemand meer Nederlands met hem. Hij zei dan ook in wat gebrekkig Nederlands: “Ik leef niet meer lang, wil jij de stamboom dan overnemen en het verder uitzoeken?. Natuurlijk zei ik daarop ja!

Vervolgens stuurde hij alles op via email. We hadden frequent emailcontact en ook belde hij nog een keer. Maar een jaar later bleef de reactie op mijn mail uit. Een jaar later stond er “in memoriam” op zijn website. Ik was verdrietig, maar wat was het leuk om zulke verre familie te ontmoeten, en dat hij mij zijn levenswerk als jong meisje had toevertrouwd.

Van hobby naar werk

Inmiddels zijn we meer dan 20 jaar verder sinds dat moment aan de keukentafel met de foto van Immetje. Mijn oma is vorig jaar overleden, 98 jaar oud werd ze. Ook zij is een persoon op een foto geworden. Mijn dochters zullen zich haar niet meer herinneren. Het leuke is dat die hobby, die bij haar aan de keukentafel is begonnen, mijn werk is geworden. Dat zal ik mijn dochters zeker vertellen als haar foto ooit door hun handen gaat. En mijn belofte aan Pete heb ik gehouden; ik vond nog eens 3 generaties verder terug, en al zijn werk is voor altijd gedigitaliseerd.

Mocht je een kind treffen die met enthousiasme naar oude foto’s kijkt, leer ze dan over genealogie en stambomen. Jong geleerd is oud gedaan, en wie weet krijgen we dat stoffige imago eens van ons afgepoetst als we jongeren meenemen in onze hobby. Dat je online ontzettend veel kunt vinden en je als een ware detective bezig bent in het verleden.

Leer ze dat stamboomonderzoek en de ontdekkingen over de levens van de mensen spannende verhalen en inzicht in de geschiedenis oplevert. Maar bovenal, dat zij hun leven aan hun voorouders te danken hebben en dat de keuzes van deze mensen mede hebben bepaald wie zij zijn en zullen worden.

Wat wenste ik, toen ik jong was, dat er zo’n website bestond als Yory om mij wegwijs te maken met handleidingen, bronnen en informatie over allerlei onderwerpen. En wie had ook gedacht dat ik voor zo’n website nu zelf artikelen zou schrijven?

Ben je jonger dan 21 jaar en enthousiast geworden?

Wil je meer weten? Ik help je graag verder om ervaring op te doen! Neem hieronder contact met me op.

Interessante bronnen

Mijn oma’s oma had ook een moeder

1. f[↩][↩]
2. L[↩][↩]
3. Dit werd later de “Vergadering der Gelovigen” en de “Vergadering van gelovigen”. Samen met Prof. Dr. J.W. Ouweneel en Dhr. J. Koolwaaij zijn we een project gestart om alle families uit deze “Vergadering der Gelovigen” in beeld te brengen. Daarover schrijf ik in een later artikel meer.[↩]