Langs kronkelwegen terug in de tijd 4 – Bevolkingsregister
Oude kranten
Nog zo’n heerlijke bron! Via Delpher vind je ook prachtige dingen. Zoek onder de kranten, geef een zoekwoord in en eventuele een zoekperiode. Je moet wel even wat kranten doorbladeren, maar de beloning is naar werken! Voor mij was dat een artikel over een ongeval met paard en wagen van mijn opa in 1922 en een vergelijkbaar ongeval van mijn vader in 1952.
Om te beginnen zocht ik op onze familienaam en/of plaatsnaam; later op de straatnaam van mijn geboortehuis en ook op ‘ongeval’. Mét een afgebakende tijd, wel zo handig. Berichten van de Burgerlijke stand leveren informatie op van geboortes, huwelijken en overlijdens die vanwege de privacy in deze tijd niet opgezocht mogen worden in de archieven. Het internet geeft veel meer prijs dan je zou verwachten! Ik vond zelfs foto’s van mijzelf op de kleuterschool.
Mijn eigen zoekvraag
Mijn opa was rond 1923 verhuisd van Nijmegen naar Gennep. Maar waarom?
Door de boeken van de volkstellingen, het bevolkingsregister, was ik erachter gekomen waar hij met mijn oma was gaan wonen na hun huwelijk in 1917. De gemeente Nijmegen heeft oude kaarten gedigitaliseerd en openbaar gemaakt. Je kunt daarbij de jongste kaart op een oude kaart leggen, en de bovenste transparant maken. Je ziet dan de oude kaart door de nieuwe heen schijnen.
Op de plek waar mijn grootouders waren gaan wonen, ligt nu het Maas-Waal-kanaal. Aangezien zij boeren waren, is zeer waarschijnlijk hun bedrijf onteigend en moesten zij op zoek naar een nieuwe boerderij.
Van het huis dat zij vonden in Gennep heb ik de verkoopadvertentie gevonden (via Delpher). Ook zo mooi! Dat huis is in 1939 afgebrand, artikel in de lokale krant (via het lokale archief) en er kwam een nieuw huis, waar ik later geboren zou worden. De bouwtekening zat ook gewoon in het gemeentearchief. Op Topotijdreis vind je nog veel meer oude kaarten aan de hand van een tijdbalk.
Het bevolkingsregister (BVR)
Vanaf 1850 werd dit register bijgehouden om de bevolking in kaart te brengen. Elke tien jaar hield men een volkstelling en begon met een nieuw, lijvig boekwerk. Met schreef de actuele gegevens over in het nieuwe boek.
In de 19e eeuw was het (tot 1910) in veel gemeenten verder gebruikelijk de huizen bij iedere 10-jaarlijkse volkstelling opnieuw en doorlopend per wijk te nummeren. De huizen in de stad Nijmegen (binnenwijken) werden in 1880 voor het eerst per straat genummerd.
Het is daardoor lastig uit te vinden waar iemand woonde. De gegevens in de adresboeken van bijvoorbeeld voor en na 1910 en/of die in de bevolkingsregisters van 1900-1910 en 1910-1920 moeten vergeleken worden. En dan zijn er ook nog fysiek échte verhuizingen (die niet altijd werden geregistreerd). Na de Eerste Wereldoorlog werd het boekwerk-register vervangen door een losbladig systeem: de gezins- en persoonskaarten.
Vindplaatsen
Normaal gesproken begin je bij je ouders, dan je grootouders en zo verder terug. Hopelijk heb je van de jongste honderd jaar data en namen, want anders kom je daar vanwege de AVG privacy (Algemene Verordening Gegevensbescherming) niet achter.
Mijn opa was niet te vinden, want hij kreeg bij zijn geboorte in 1889 de achternaam van zijn moeder omdat zijn ouders (nog) niet getrouwd waren. Dat was niet ongebruikelijk in die tijd. Bovendien was moeders familienaam tussen 1880 en 1900 veranderd en na 1890 weer terug veranderd; dat ontdekte ik in het Bevolkingsregister.
Door te zoeken op zijn geboortedatum kwam zijn geboorteakte boven water, en daarin stond de erkenning door zijn vader bij het huwelijk. Uit de huwelijksbijlagen werd duidelijk dat zij niet eerder mochten trouwen vanwege zijn militaire dienst.
Wel de echte vader?
Je zou nu kunnen zeggen: was de vader wél de vader? Nou, dat weet je bij vaders nooit écht zeker, maar aangezien mijn Opa erg op zijn broers en zusters leek, kun je wel stellen dat hij een volle broer was.
Van het een kom je op het ander. Ik kwam in contact met iemand die alles van straten wist uit een bepaalde plaats. Maakte kennis met nazaten van onderduikers die bij mijn grootouders hebben gezeten en hoorde hun verhaal. Via contacten met andere stamboom-zoekers konden we informatie uitwisselen. Ik ben geboorteplaatsen en huizen gaan opzoeken. Onbekende familie gevonden in Duitsland (vanwege een stief-overgrootmoeder).
Het wordt steeds leuker!
Lees ook de andere delen
Lees ook
Je hebt zojuist gelezen: Langs kronkelwegen terug in de tijd 4 – Bevolkingsregister.
