Geboren als Belg, gestorven als Nederlander
Mijn opa werd geboren als Belg, maar stierf als een Nederlander. Hij kwam ter wereld op 18 april 1939 in Tilburg als Marinus Carolus Johannes Adelheid. Maar zijn ouders (mijn overgrootouders) zouden hem later Charel noemen.
Charel, zo heette ook zijn oom die getrouwd was met Dela Hermes, vandaar de ietwat “chique” ogende naam Adelheid. Hoewel hier in Tilburg geboren, was mijn opa geen Nederlander. Net als zijn vader Sjef, die vlakbij in Gilze geboren werd, bezat hij de Belgische nationaliteit.
Deze nationaliteit had hij van zijn grootvader Jan Marinus – vandaar ook zijn tweede doopnaam – die niet ver van de Belgisch-Nederlandse grens in het Kempense dorpje Weelde werd geboren. Op z’n Brabants gezegd, “Die was van Weld”.
Een Belgische familie
Jan, voluit Marinus, Joannes Baptista, zag op 31 mei 1869 in Weelde het levenslicht. Zijn vader Bart overleed al vroeg aan pleuritis, nog geen vijftig jaar oud. Zijn moeder zag zich genoodzaakt op zoek te gaan naar een nieuwe vader voor haar drie kinderen, die ze vond in de persoon van de acht jaar jongere Frans Haneveer.
Frans was werkzaam voor de Staatsspoorwegen en het gezin woonde in een spoorwachtershuisje ter hoogte van Schaluinen in Baarle-Nassau. Zodoende werd moeder Marinus “barreelwachtster” aan de spoorlijn Tilburg-Turnhout. Het was een samengesteld gezin, daar Frans uit een eerder huwelijk ook al kinderen had.
Bakker
Hoewel opgevoed in een spoorweggezin, was het toch het bakkersvak dat Jan als zijn levenspad had gekozen. Voor het vak te leren ging hij gedurende twee jaar eerst als bakkersgast in Rijen aan de slag. En later in de grootstad Antwerpen bij een bakker in het redelijk beruchte Schipperskwartier.
Na zijn opleiding in Antwerpen vond hij in Baarle-Hertog werk als bakkersknecht. In die korte tijd dat hij daar werkzaam was, moet hij zijn toekomstige vrouw Nel Geerts, een Chaamse, hebben leren kennen. Op 16 juni 1893 trouwde hij met haar op het nu ietwat pittoresk ogende stadhuis van Baarle-Hertog. Een jaar later vestigde hij zich als bakker aan de Bolberg in Gilze.
Naturalisatie
Daar aan de Bolberg werd in 1900 dus mijn overgrootvader Sjef geboren, al noemden ze hem ook wel eens Jef. Hij en zijn oudere broer Bart hadden het geluk tijdens de Grote Oorlog aan de andere kant van de “Dodendraad” te wonen, anders was ik er mogelijk niet eens geweest. In 1924 trouwde hij met de uit Ulicoten afkomstige Mieke Laurijssen en ging met haar in Gilze wonen, waar hun eerste drie kinderen geboren werden.
In 1928 verhuisde het gezin naar Tilburg om zich daar aan het Lijnsheike te vestigen, waar Sjef in het begin zijn werk als voerman – hij was een groot dierenliefhebber – voortzette. Later was hij onder meer werkzaam als arbeider in de textielfabriek en in een houtbewerkingshandel.
Van familie heb ik wel eens horen zeggen dat hij de neiging had zo nu en dan te lopen “stoefen” over het feit dat hij, in tegenstelling tot zijn broers en zussen, in “de stad” woonachtig was. De rest was immers in Gilze of een ander dorp blijven wonen. Mogelijk, al blijft het slechts gissen, was dat ook de reden waarom hij zich in 1952 tot Nederlander liet naturaliseren.
Omdat mijn opa destijds nog minderjarig was, werd hij automatisch ook Nederlander. Daar een minderjarig kind de nationaliteit van zijn ouders volgt. Drie van zijn oudere broers waren destijds meerderjarig en lieten zich ook tot Nederlander naturaliseren.
Een keuze maken
De nationaliteitswetgeving in België stond indertijd een dubbele nationaliteit niet toe, wat maakte dat hij en zijn vader de Belgische nationaliteit verloren. In tegenstelling tot mijn overgrootvader kozen zijn broers en zussen ervoor hun Belgische nationaliteit wél te willen behouden.
Veel Belgen die in Nederland woonden waren destijds trots op hun Belgische afkomst en wilden op grond daarvan ook geen afstand van hun Belgische nationaliteit doen. Bart, de oudere broer van mijn overgrootvader, moest daarom samen met zijn vrouw eens in de zoveel jaar naar het Consulaat van België te Breda om een nieuwe identiteitskaart te verkrijgen zodra de oude dreigde te verlopen.
Persoonlijk ben ik benieuwd of ik in het Nationaal Archief of het Rijksarchief in België nog wat stukken kan weten vinden omtrent de naturalisatie van mijn opa en overgrootvader en het verlies van hun Belgische nationaliteit. Mijn opa wist dat zijn vader en grootvader Belgen waren, ik denk alleen niet dat hij wist dat ook hij als Belg geboren was.
Het jammere is dat ik hem dit niet meer kan vertellen, daar hij jaren geleden al is overleden. Het had hem sowieso geïnteresseerd, dat weet ik zeker.
Lees ook
Download hier de Family Tree Builder
‘Mijn opa is geboren als Belg, en gestorven als Nederlander’
