Wat als er een vondeling in de familie zit?

Al vanaf het begin van de mensheid komt het voor dat moeders hun baby’s uit wanhoop als vondeling achterlaten. Soms legde de moeder een briefje met een gedichtje bij het kind waarop een naam geschreven stond. Ze kon dan eventueel later naar haar kind zoeken, mits deze naam ook officieel aan haar kind werd gegeven.

Om dat een kraamvrouw de plicht had de vader te acherhalen, bevielen vrouwen vaak in hun eentje. Maar niet alleen pasgeboren baby’s werden te vondeling gelegd, het konden ook peuters zijn. Er waren diverse redenen waarom moeders hun baby als vondeling achterlieten.

Schaamte, sex voor het huwelijk
Verkrachting, door bekende of werkgever
Armoede, geen geld om het kind eten te geven
Oorlog, geen toekomst, echtgenoot op slagveld
Overlijden moeder/vader
Onhandelbaar kind

Gedichtje gevonden bij een vondeling (juli 1820):

‘Hier lig ik seer onbkwaam en
Mariana is mijne naam
mijn vader wilt mijn niet
en mijn moeder die is doot
ik bide lieve godt
maar om het dagelijks broot’

Vondelingen zijn fikse vastlopers voor stamboomonderzoek, maar als je niet in de valkuilen loopt, zijn er serieuze aanknopingspunten te vinden.

Namen van vondelingen

Vondelingen kregen bijzondere voor- en achternamen, want men wilde voorkomen dat ze genoemd werden naar bestaande families.

Fysieke kenmerken de Bolle, de Kaele, de Schele, Vuil, Donker, Oud, Verzorgt	Weersomstandigheden Oostwindt, Koud, Groenegras. Nevel, Storm, Guur
Feestdagen van Heiligen Maria, Petrus, Mattheus, Carolus, Stephanus	(Kleur van) deken of mand Van der Doos, Grijs, Grauw, Blauw, Groen, Lint, Satijn, Dichter
Vogelnamen (ca. 1823 A’dam) Eend, Gans, Rijger, Zwaluw, Mees, Vink, Kanarie	Oorlog of veldslagen Napoleon, Waterloo, Batterie, Aanval, Zegepraal
Tijdsmoment / Dag Eersteling, Maenlicht, Duyster, Van Agt, Zondag, Bijnagt, Sprokkel, Avondligt	Voedsel wat men at bij vinding Appel, Citroen, Wortel, Grenaet, Aardbei, Eierkoek, Krentebrood
Locatie Van der Vaert, Oevers, Gracht, van der Plas, Verschueren, Van der Stoep, Poorter	Ongemakkelijke namen Grafsteen, Gruis, Ongemack, Rat, Tyran, Verloren, Vondeling, Gerugt, Rooven, Abuis
Recente uitvindingen Stoomboot, Spoorweg, Lichtgas, Bel	De vinder (of vinders) Albertus Gijsberts, Johan Edgar, Kees Willems

Als je een persoon met een ‘vondelingennaam’ vindt wees dan wel voorzichtig met aannames, want bij de start van het Bevokingsregister werden er ook bewust rare achternamen verzonnen.

Vondelingen en registraties

De meeste vondelingen overleefden het niet. Degene die het wel overleefden kwamen in het weeshuis terecht, waar hun toekomstbeeld er niet positief uitzag.

Als ze ‘mazzel’ hadden kwamen ze in de Ommerschans terecht, waar je kunt zoeken in hun registers. De geluksvogels werden geadopteerd en kregen de naam van de adoptieouders.

Vermeldingen van vondelingen in Amsterdam kan je terugvinden in de registers van de Amsterdamse Doodsoorzaken.

Wees creatief met je zoekopdrachten. Als je een persoon vindt waarvan je denkt dat diegene een vondeling was, maak hier dan een notitie van in het profiel in je software. Zo’n vondst kan natuurlijk aanleiding zijn om je familie verder uit te horen, en wellicht je eigen familieverhaal te schrijven.