Hoe zat het met de zitplaatsen in de kerk?

Hoe zat het met de zitplaatsen in de kerk?

Op Open Archieven vond ik een bron met registers van zitplaatsen in een kerk in Zutphen. Mijn nieuwsgierigheid was meteen gewekt; wat voor informatie zou je hier uit kunnen halen voor je stamboom?

In de 19e eeuw in Nederland was de toewijzing van zitplaatsen in kerken een belangrijk aspect van het sociale en religieuze leven. De manier waarop zitplaatsen werden toegewezen, weerspiegelde vaak de sociale hiërarchie en de economische status van de gemeenteleden.

Sociale hiërarchie

Want in veel kerken in Nederland, vooral in de grotere steden zoals Zutphen, werden zitplaatsen vaak toegewezen op basis van sociale status. Dus dankzij deze bewaarde registers kan je de sociale hiërarchie binnen de gemeenschap in kaart brengen en zien tot welke laag jouw voorouders behoorden.

Toewijzing van zitplaatsen

Families konden een bank of een specifieke zitplaats kopen of huren voor een bepaalde periode, vaak jaarlijks. De voorste banken waren meestal gereserveerd voor de welgestelde en invloedrijke families van de gemeenschap. Dit was een manier om hun status te tonen en te bevestigen binnen de kerkelijke en bredere sociale context.

Het was gebruikelijk dat families hun eigen banken hadden, die vaak generaties lang in de familie bleven. Deze banken waren soms voorzien van familiewapens of initialen.

Voor de minderbedeelden waren er vaak speciale banken, de zogenaamde “armenbanken”, die zich meestal achter in de kerk bevonden. Deze plaatsen waren gratis of tegen een gereduceerd tarief beschikbaar.

Veranderingen in de 19e eeuw

Maar onder invloed van een groeiende beweging voor een meer democratische aanpak, begonnen sommige kerken in de loop van de 19e eeuw het verkopen van zitplaatsen te heroverwegen – ondanks de inkomsten die het hen opleverde. De zitplaatsen werden vrij toegankelijk, ongeacht de sociale of economische status van de persoon of familie.

Er waren regionale verschillen in hoe zitplaatsen werden toegewezen, afhankelijk van lokale tradities en de invloed van verschillende kerkgenootschappen (bijvoorbeeld de Hervormde Kerk versus de Katholieke Kerk).

Wat staat er in de registers?

In deze registers betreft het de verhuring, toewijzing en bezetting van de zitplaatsen in de Lutherse kerk in de Beukerstraat in Zutphen, tussen 1819 en 1873.

In de registers vind je de