Registers van naamswijzigingen en naamsaannemingen
Denk niet dat we door Napoleon een achternaam hebben gekregen; vóór 1811 had iedereen wel een naam, maar waren er gewoon geen officiële regels voor het gebruik van namen. Napoleon was degene die dit reguleerde, waardoor ieder persoon zijn naam moest vastleggen bij hun gemeente.
Bij het onderzoeken naar je voorouders, zal je daarom zeker in de periode voor 1811 verschillen zien in de spelling van voor- en achternamen en de combinatie daarvan. Het feit dat mensen hun eigen naam niet (goed) konden schrijven, en dat er veel gebruik werd gemaakt van patroniemen kan je onderzoek lastig maken.
Familienaam aannemen verplicht
Wie dus in 1811 nog geen familienaam had, was verplicht om er eentje binnen een jaar aan te nemen. Veel burgers negeerde dit, namen het niet serieus of gaven een gekke naam op. Maar in 1825 kreeg je een boete als je je naam niet had laten registreren.
Dankzij onderzoek Wim Jaegers zijn de registers van naamswijzigingen en naamsaannemingen online doorzoekbaar bij het BHIC (Brabants Historisch Informatie Centrum).
Naamswijzigingen én naamsaannemingen
In de registers van het BHIC staan niet alleen de naamswijzigingen maar ook de naamsaannemingen. In Brabant verschilde de registratie hiervan per gemeente. Soms werden alleen de personen geregistreerd die nog geen achternaam hadden (naamsaanneming), maar er waren ook gemeentes die iedereen in het register opnamen. Bij sommige namen kan de herkomst achterhaald worden, als men een naam aanneemt van hun woonplaats, zoals in onderstaand voorbeeld: van Os.
Joodse namen
Wat mij opvalt in deze registers is dat er veel Joodse namen in voorkomen. Voor Joden was het namelijk niet gebruikelijk om een vaste achternaam te hebben, zij gebruikten vooral patroniemen en toponiemen als achternaam. Daarbij is het mogelijk dat de gemeentelijke ambtenaren moeite hadden met het Hebreeuws schrift, waardoor deze groep mensen extra is gemotiveerd om een achternaam aan te nemen.
Voornamen
Ook valt op dat er op hetzelfde moment van de naamsaanneming of naamswijziging, ook regelmatig de voornamen van de kinderen van het gezin gewijzigd wordt. Hieruit valt op te maken dat de familie van de gelegenheid gebruikmaakte om deze wijzigingen door te voeren.
Naamswijzigingen in Friesland, Overijssel en Gelderland
In Friesland hadden Friezen (uiteraard) een Friese achternaam. Omdat zij die wilden vernederlandsen, heeft Friesland ook een register van naamswijzigingen. Een goed voorbeeld hiervan is het patroniem Tjallings die is gewijzigd in meer Nederlandse en toepasselijke achternamen als de Boer, Veenstra en van Dijk.
Mensen die in het oosten van Nederland woonden (Overijssel en Gelderland) hadden vaak een boerderijnaam als achternaam. Die naam wijzigde steeds als ze naar een andere boerderij verhuisden. Dus deze groep mensen moesten vanaf 1811 ook een vaste achternaam aannemen.
Naamswijzigingen stopten niet in 1832 met het sluiten van de registers van naamsaanneming. Naamswijzigingen en -aannemingen gaan door tot op de dag van vandaag.
In Delpher kun je de publicaties van naamsveranderingen in de Staatscourant lezen tot mei 1950. Latere nummers van de Staatscourant staan nog niet in Delpher.
Iedere voorgenomen naamverandering moet worden worden gepubliceerd in de Staatscourant en wordt pas definitief door de publicatie van een Koninklijk Besluit (KB). Indien je datum en nummer van het KB kent, kun je het origineel opzoeken bij het Nationaal Archief (NA) tot circa 1976. Om privacy redenen zijn deze KB’s alleen in de studiezaal van het NA in te zien en mogen niet gekopieerd, of gefotografeerd worden. Latere KB’s berusten nog bij het Ministerie.
Bronnen voor onderzoek
Hulp nodig?
Lukt het niet? Vraag dan hulp aan de Yory Stamboom Helpdesk.
Lees ook
Met dank aan het BHIC en Indie van Lieshout
