Adellijke titels zijn best verwarrend (deel 1)

Adellijke titels zijn best verwarrend (deel 1)

Adellijke titels hebben altijd al mijn interesse gehad. Het zal de oplettende lezer niet verbazen te horen dat ik in de loop van de jaren dat ik deze hobby bedrijf, het nodige over de Nassau’s en de Oranje Nassau’s heb gelezen.

Ik geef toe, ingegeven door het feit dat onze voorvaderen in dienst van de Graven van Nassau waren. Bij mij is er dus wel enige verwarring bij het gebruik en het voeren van adellijke titels, hetgeen ook per land soms lijkt te verschillen.

Hoe kom je aan een adellijke titel?

Heden ten dage kan adeldom alleen aan een Nederlander verleend worden door erkenning, verheffing, inlijving of bij naamswijziging. De laatste verheffingen (een verheffing is het toekennen van prinsentitels. Dat wordt eigenlijk alleen nog toegepast in het koninklijk huis) waren die van Maxima bij haar huwelijk in 2002 en in 2018 werd Carlos Hugo Roderik Sybren Klynstra, zoon van Prins Carlos en Brigette Klynstra. Zijn ouders waren niet gehuwd.

Door zijn vader werden hem titels en familierechten ontzegd. Totdat de Nederlandse Raad van State in 2018 in zijn voordeel oordeelde en hem (via een Koninklijk Besluit) het recht gaf op de prinsentitel ‘Prins Carlos Hugo Roderik Sybren de Bourbon de Parme’ en het (aanspreek-)predicaat ‘Zijne Koninklijke Hoogheid’. Ondanks de uitspraak is hij geen lid van het Nederlandse koningshuis, noch lid van het Huis van Bourbon-Parma. Hij staat niet in de lijn van opvolging van de ter ziele gegane troon van Parma, noch in de carlistische lijn van troonopvolging van Spanje.

Zoon van een groothertog een prins?

Wijlen Z.K.H. Prins Friso kreeg door zijn huwelijk in 2004 voor hem en zijn nakomelingen de titel van graaf/gravin van Oranje-Nassau van Amsberg, waarmee hij en zijn nakomelingen tot de Nederlandse adel zijn gaan behoren. Moet ik dan aannemen dat je als koninklijke hoogheid en prins niet van adel bent?

Ludwig, prins van Hessen is zoon van de groothertog. Waarom is de zoon van een groothertog een prins?

Jonkheer die ook ridder is?

Jonkheer mr. L.H.N.F.M. Bosch, ridder van Rosenthal. Een jonkheer die ook ridder is? Dat kan niet, want adel zonder titel (en ridder is een titel) is een jonkheer of jonkvrouw, men noemt dat een predicaat. Dus het zou volgens de geldende regels moeten zijn mr. L.H.N.F.M. Bosch, ridder van Rosenthal.

Elisabeth, prinses van Beieren, koningin der Belgen of Maud, prinses van Groot-Brittannië, koningin van Noorwegen of Wilhelm prins zu Wied, koning van Albanie of Sophia prinses van Württemberg, koningin der Nederlanden of Wilhelmina prinses van Pruisen, koningin der Nederlanden.

Waarom wordt de titel koningin niet voor die van prinses gevoerd, de laatste is toch hoger? Maar koning(in) is geen adellijke titel. Kijk maar naar koningin Juliana of Beatrix. Na hun abdicatie werden zij weer Prinses genoemd.

Gravin hoger dan jonkvrouw?

Hetzelfde geldt voor Jonkvrouw Alwina Brantsen, gravin von der Goltz. Gravin is hoger dan jonkvrouw? En gravin is een titel, dus je zou zeggen dat die eerst dient te worden gevoerd als je ze beiden zou mogen voeren, hetgeen overigens niet zo is. Een verklaring zou kunnen zijn dat zij van geboorte jonkvrouwe is en zich door haar huwelijk met de graaf von der Goltz met zijn naam en titel mag tooien. Ze zou derhalve ‘Jkvr’ voor haar naam niet moeten voeren.

Ook kom ik tegen als Alwina, gravin von der Goltz née jonkvrouwe Brantsen. Het ‘née’ staat voor ‘geboren’ en dat is dan weer begrijpelijk.

Prins is toch hoger dan hertog?

En Hendrik, hertog van Mecklenburg-Schwerin, prins der Nederlanden. Prins is toch hoger dan hertog? En Reynaert graaf van Nassau, prins van Oranje. Prins is toch hoger dan graaf?

Maar bij Sophie prinses der Nederlanden, groothertogin van Saksen-Weimar wordt de prinsessentitel weer vóór die van groothertogin gevoerd. Maar ik heb geen idee waarom.

Willem III

Deze is nog mooier: Willem III, prins van Oranje, stadhouder, Koning van Engeland, Schotland en Ierland. De prinsentitel wordt hier voor de koningstitel gevoerd en daar tussenin staat ook nog eens stadhouder wat een functie was en zeker geen adellijke titel.

In Engeland loop ik ook tegen verwarring (mijnerzijds) op. William is een Z.K.H. (Zijne Koninklijke Hoogheid) de Prins van Wales (titel van de kroonprins). Maar vaak hoor of zie je hem daar aangeduid met de titel Hertog van Cambridge.

In Schotland en Noord-Ierland heeft hij ook andere titels. Zijn kinderen mogen zich prins of prinses van Cambridge noemen. Hebben zij daarmee nu een hogere titel dan hun vader? Dat komt mij vreemd voor.

Zelfs het internet bood mij hierover geen uitsluitsel. Maar dit soort zaken irriteert mij, want ik begrijp de logica erachter niet. Dan rest je maar een ding, in contact treden met de Hoge Raad voor de Adel in Den Haag.

Algemene adelstitel

Alle adel zonder titel, getitelde adel zoals ridder, baron, graaf, hertog, markies (welke laatste overigens in Nederland niet meer wordt gevoerd) is een jonkheer of jonkvrouw. Het betreft hier dus een algemene adelstitel die formeel vervalt op het moment dat men een andere titel (zoals bij Bosch dus ridder) voert. Volgens deze regel zou hij dus mr. L.H.N.F.M. Bosch, ridder van Rosenthal dienen te heten en Jonkvrouw Alwina Brantsen, gravin von der Goltz eigenlijk Alwina Brantsen, gravin von der Goltz.

Maar ja, jonkvrouwe was zij echt en de titel gravin pas na het trouwen met haar man, die graaf was. Een titel die zij eigenlijk niet mag voeren, omdat dit soort titels meestal niet op deze manier overerfbaar zijn, maar in het spraakgebruik is het normaal.

Hoe zit dat dan met de mensen die de hoogste titel na een lagere titel voeren? De oplossing daarvoor lijkt simpel. Het eerste is men door geboorte en het tweede wordt men, b.v. door huwelijk of benoeming.

De adel in Duitsland

Dan kwam ik ook nog titels tegen als Friedrich A.M. vorst van Waldeck-Pyrmont of Frederik vorst zu Wied. Hier gaat het om edelen die echt het prinsdom, baronaat, graafschap of iets dergelijks leiden. Zij lieten zich dan graag vorst noemen, alhoewel je ook wel regerend vorst tegenkomt.

Bij de Duitsers komen nog meer titels voor. Dat had alles te maken met het Groot Romaanse rijk waar de paus de edelen van extra titels voorzag, zoals een hertog die groothertog werd. Maar ook erf-hertog waarmee de oudste zoon van de hertog werd aangeduid.

Maar is die verwarring over adellijke titels dan erg?

Ik vind van wel. De meeste mensen hebben er geen probleem mee, te meer omdat de adel – in Nederland althans – aan het uitsterven is. Daar heb ik ook een probleem mee. Er worden in Nederland geen verheffingen in de adelstand meer gedaan (een PvdA-dingetje destijds), behalve de twee eerder gememoreerde personen, Maxima en Carlos Klystra.

En dat vind ik nog erger. In België worden ieder jaar nog mensen in de adelstand verheven. Het noblesse oblige (adeldom verplicht) schijnt voor ons suf gepolderde landje niet meer te gelden.

Hulp nodig?

Lukt het niet? Vraag dan hulp aan de Yory Stamboom Helpdesk.

Bron: Koninklijk Huis, Hoge Raad van Adel, Adelsboekje, All Things Royal