Stamboomonderzoek in Duitsland in de 17e en 18e eeuw
Veel Nederlanders hebben – redelijk recent, maar vaak ook verder terug in de tijd – Duitsers onder hun voorouders. Of beter gezegd, voorouders die afkomstig zijn uit het gebied dat nu Duitsland is. Een eenheid is Duitsland namelijk pas sinds 1871, toen het Duitse Keizerrijk ontstond.
De ontdekking dat je Duitse voorouders hebt kan heel erg enthousiasmerend werken, maar dat enthousiasme verdwijnt soms snel als je in het moeras van onderzoek in Duitsland verzuipt. Niet alleen is Duitsland veel groter, ook zijn veel archieven nog niet zo ver als de onze. Om je op weg te helpen, volgt hier een stappenplan.
Stap 1: Put de Nederlandse / Belgische bronnen uit
Eerder schreef ik al dit artikel over Duitse bronnen en een artikel over het Landesarchiv Nordrhein-Westfalen. Als de Duitse takjes in je stamboom redelijk recent beginnen, dan volstaan deze twee artikels vaak. Echter, de meeste onderzoekers ontdekken pas dat ze Duitse voorouders hebben, als ze in de achttiende of zeventiende eeuw zijn aanbeland.
Een van de meest belangrijke stappen voor stamboomonderzoek in Duitsland is deze eerste. Probeer in de Nederlandse of Belgische archieven zo veel mogelijk over de herkomst van je Duitse voorouder te vinden. Dat maakt het verderzetten van je onderzoek in Duitsland niet alleen veel makkelijker, maar voorkomt bovendien het gevoel van een speld in een hooiberg te zoeken.
Er zijn uiteenlopende bronnen die je – zij het vaak met een beetje geluk – informatie kunnen verschaffen over de herkomst van je voorouder. Te denken valt aan doop- en trouwinschrijvingen, notariële akten, militaire stamboeken, rangeerlijsten, conduitestaten, huwelijksbijlagen, correspondentie en nog veel meer.
Stap 2: Verklein het zoekgebied
Als je de Nederlandse of Belgische archieven zo veel als mogelijk hebt uitgeput, moet je aan de hand van de verzamelde gegevens over de herkomst van je Duitse voorouder zijn afkomst proberen te bepalen en vooral ook het zoekgebied proberen te verkleinen.
Er is een goede kans dat de verzamelde gegevens allemaal net een ander stukje informatie verschaffen. De ene bron noemt misschien een concrete plaatsnaam (waar er overigens ook meerdere van kunnen zijn), terwijl de andere bron het graafschap of hertogdom noemt, waar deze voorouder vandaan komt.
‘Aan de slechte kwaliteit van de koffie merk je dat je de grens met Duitsland bent overgestoken.‘
Probeer aan de hand van deze gegevens, historische kaarten, de MeyersGaz en enige verdieping en verbeelding van Duitse dialecten zo concreet als mogelijk de herkomstplaats van je Duitse voorouder vast te stellen. Bedenk dat bijvoorbeeld “Pepelingen”, gevonden in een Nederlandse bron, je uiteindelijk naar Böblingen kan brengen.
Stap 3: Bepaal welke bronnen je nodig hebt
Zodra je – zij het wellicht bij benadering – duidelijk hebt waar je Duitse voorouder vandaan kwam, moet je gaan bedenken welke bronnen je nodig hebt. Is dat een doopinschrijving of misschien wel een geboorteakte? Belangrijk om te weten is dat de Duitse burgerlijke stand pas in 1874/1876 werd ingevoerd en dat alleen de grensregio’s met Nederland en België al eerder, sinds 1798 of later, al een burgerlijke stand hadden.
Als je op zoek gaat naar een doopinschrijving, is de religieuze overtuiging van je Duitse voorouder heel belangrijk. In veel gevallen worden protestantse kerkboeken en katholieke parochieregisters bij verschillende archieven bewaard. Vaak zijn de parochieregisters gratis via Matricula Online te raadplegen, voor de kerkboeken moet je echter vaak betalen.
Stap 4: Achterhaal waar en hoe je deze bronnen kan raadplegen
Wanneer je hebt vastgesteld welke bronnen je gaat zoeken, moet je als laatste stap nog uitzoeken waar deze bronnen worden bewaard en hoe je deze kan raadplegen. Zoals hiervoor al werd benoemd, kan je de katholieke parochieregisters vaak gratis via Matricula Online raadplegen. Voor andere bronnen geldt weer wat anders.
Bij het Landesarchiv Nordrhein-Westfalen en het Landesarchiv Baden-Württemberg kan je inmiddels al een groot deel van de parochieregisters, kerkboeken, “Standesbücher” en de burgerlijke stand raadplegen. Andere deelstaten zijn vaak nog niet zo ver. Probeer op een andere manier toch aan de bron te komen, bijvoorbeeld via FamilySearch.
Bronnen voor onderzoek
Voor stamboomonderzoek in Duitsland in de 17de en 18de eeuw zijn dit de beste bronnen:
Hulp nodig?
Lukt het niet? Vraag dan hulp aan de Yory Stamboom Helpdesk.
Lees ook
Stamboomonderzoek in Duitsland in de 17e en 18e eeuw
