Tijdlijn geschiedenis van Nederland tussen 1935 en 1940

Een tijdlijn van de geschiedenis van Nederland tussen 1935 en 1940. Deze serie focust zich met name op het nieuws waar onze voorouders wellicht van hebben opgekeken.

Tussen 1935 en 1940 krijgt Nederland, naast de Grote Depressie, ook nog te maken met antisemitisme, fascisme, de opkomst van de NSB en een onbetrouwbare en agressieve Hitler. Er komen maar liefst 4 kabinetten waarvan het Kabinet-Colijn het wreedst is, en bovendien blundert met zijn radiospeech. Om de werkloosheid te beteugelen zijn er diverse werkverschaffingsprojecten, maar er wordt ook gestaakt voor betere werkomstandigheden. Moeders worden erkend als ouder, maar getrouwde onderwijzeressen worden ontslagen. Eindelijk trouwt kroonprinses Juliana (met Bernard von Lippe-Biesterfeld), en is er opluchting wanneer er met Beatrix een troonopvolger wordt geboren. Er komen nieuwe verkeersregels, een telexnet, krijgt Rotterdam het Feijenoordstadion, en wordt de eerste autorace in Zandvoort gehouden. Max Euwe wordt wereldkampioen schaken, Bigbandmuziek wordt populair en ook Superman, Sneeuwwitje, Lou Bandy, Louis Davids, Fien de la Mar en de ‘Snip & Snap Revue’. De KLM beleeft een zwarte tijd: in 3 jaar crashen er 7 vliegtuigen, maar ook het grootste luchtschip de Zeppelin Hindenburg verongelukt, krijgt prins Bernard een zwaar auto-ongeluk, raakt Amelia Earhart vermist, en zijn er zorgen over opkomende dodelijke ziektes. De Paus overlijdt, evenals de Belgische koningin Astrid, de Engelse koning George V, de Turkse president Atatürk, actrice Theodora Bouwmeester, Louis Davids en Anthony Fokker. Nederland staat aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog: ondanks de intentie tot neutraliteit valt Duitsland op 10 mei 1940 toch Nederland binnen.

Samenleving

• De bevolking groeit van 4.871.000 naar 4.976.000 inwoners (schatting).

Politiek

• Het Kabinet-Colijn III (1935-1937) regeert met harde hand. Colijn voert tijdens de crisisjaren (de Grote Depressie) snoeiharde bezuinigingen door. Colijns beleid mondt uit in een ramp, zijn misdadige optreden in Nederlands-Indië is een grote schande, en hij heeft publiekelijk grote bewondering voor regerende dictators. Dit alles maakt hem zeer ongeliefd. Overal is de sfeer gespannen door de opkomst van extremistische bewegingen in Europa. Colijns’ kabinet valt in 1935, maar maakt een doorstart als Kabinet-Colijn IV (1937-1939), echter valt dat kabinet al na 2 dagen, waarna het (nood)Kabinet-de Geer II aantreedt. Maar door Duitse inval in Nederland op 10 mei 1940, treed dit kabinet na ruim 9 maanden ook alweer af. Het wordt opgevolgd door een (oorlogs)Kabinet-Gerbrandy I, wat in ballingschap vanuit Engeland wordt gevormd, maar ook dit kabinet houdt het maar 3 maanden vol. Uiteindelijk leidt het Kabinet-Gerbrandy (II en III) het land tot aan de bevrijding in 1945.

• 1935 – Oprichting van de Eenheid door Democratie, een antifascistische beweging als reactie op het succes van de NSB. Tegenover de keuze “Mussert of Moskou” stellen zij “Mussert noch Moskou”.
• De Lager Onderwijswet wordt gewijzigd: alle onderwijzeressen die gaan trouwen, worden ontslagen.
• Meisjes onder de 16 jaar worden uitgesloten van het werk op fabrieken en kantoren. Meer algemeen kunnen vrouwen worden uitgesloten van ongepaste of zware werkzaamheden.

• 1936 – Minister-president Colijn houdt zijn beruchte radiospeech. Terwijl hij weet dat Hitler het vredesverdrag van Lucarno opzegt (en dus oorlog wil), en hij tevens de Nurnbergwetten uitvoert waardoor tienduizenden Joden de grens over vluchten. Ook weet hij dat de werkeloosheid is gestegen, en de NSB-partij van Mussert groter is dan ooit. In plaats van het volk het slechte nieuws te vertellen, zegt Colijn: “Gaat u maar rustig slapen, er is niets aan de hand”. Zijn vertrouwen om neutraal te kunnen blijven bleek zeer naïef, en zijn radio-uitspraak wordt vaak als voorbeeld gegeven van onderschatting van de dreiging van nazi-Duitsland.
• In diverse landen, ook buiten Europa, breken stakingen uit voor loonsverhoging, 40-urige werkweek, betere arbeidsomstandigheden, doorbetaalde vakantiedagen en afschaffing van overwerk.
• In navolging van Frankrijk en Zwitserland besluit ook Nederland om de gulden te devalueren, en verlaten ze alle drie de gouden standaard. Direct devalueert de gulden met 17%, maar prijsopdrijvingen van eerste levensbehoeften worden verboden.
• Er komen nieuwe verkeersregels, waaronder de invoering van voorrangswegen, nachtelijk verbod op toeteren en bepalingen voor voertuigverlichting.

• 1937 – De Eerste en Tweede Kamer worden ontbonden zodat voortaan grondwetswijziging met een tweederdemeerderheid (i.p.v. de helft) aangenomen kunnen worden.
• Het kinderrecht wordt gewijzigd: De moeder geldt automatisch als ouder van een kind (er is geen erkenning meer nodig van een vader), en het ouderlijk gezag, dat voorheen bij de vader lag, komt nu bij beide ouders te liggen.

• 1938 – Hitler en Mussolini worden steeds agressiever en eisen tijdens “onderhandelingen” steeds meer grondgebied op “om de vrede te behouden”. Nederland, Engeland en Frankrijk zijn zich bewust niet klaar te zijn voor oorlog, dus geven hem iedere keer zijn zin.
• Na Zwitserland en de Scandinavische landen sluit ook Nederland de grens voor Joodse vluchtelingen uit Nazi-Duitsland.

• 1939 – Omdat Hitler zich steeds dreigender opstelt, begint de regering met een algemene mobilisatie: Duizenden jonge mannen worden opgeroepen om te beginnen met het leggen van mijnen, bouwen van schuilkelders en de verdedigingslinies langs de Oude Hollandse Waterlinie.
• In november wordt de Nederlandse Majoor Sars gebeld door de Duitse officier Hans Oster, een tegenstander van Hitler, die hem waarschuwt voor een op handen zijnde Duitse invasie. De waarschuwing wordt in de wind geslagen, omdat de vorige ook niet uitkwamen. Nederland blijft zich vasthouden aan neutraliteit.
• Het Venlo-incident: In Venlo lokken Duitse agenten twee Britse spionnen naar de grens door zich voor te doen als anti-Hitler generaals. Maar het blijkt een valstrik, want tijdens de ontmoeting komen Duitse troepen plotseling de grens over, ontvoeren de Britten en doden een Nederlandse officier. Hitler gebruikt dit incident vervolgens als excuus om de neutraliteit van Nederland in twijfel te trekken. Uiteindelijk valt hij 6 maanden later (10 mei 1940) Nederland binnen.

Koningshuis

• Koningin Wilhelmina regeert en is weduwe, ze heeft een dochter Juliana (31-36 jaar), die ze onder druk zet om te trouwen en te zorgen voor troonopvolging, maar Juliana wil niemand, en niemand wil Juliana. Met moeite wordt de playboy Bernard von Lippe-Biesterfeld gevonden waarmee Juliana zich in 1936 mee verloofd. Dat hij sympathie en banden heeft met de Nazi’s, is geen belemmering, maar het levert wel serieuze publiekelijke twijfels op. In het kader van de verloving krijgen alle Nederlandse werklozen een extra eenmalige uitkering van f.2,50.

• 1937 – Kroonprinses Juliana trouwt met Bernard von Lippe-Biesterfeld. Tijdens het huwelijk worden er Nazi-vlaggen opgehangen en het Nazi-lied gezongen ten gunste van Duitsland wat publiekelijk als laf wordt beschouwd. Hun luxe huwelijksreis door Europa levert veel kritiek op vanwege de crisistijd, en Bernard maakt al snel zijn imago waar door zich als rokkenjager te gedragen in het bijzijn van Juliana.
• Koningin Wilhelmina legt in een Koninklijk besluit vast dat rood, wit en blauw de officiële kleuren van de vlag van het Koninkrijk der Nederlanden zijn. Hiermee wil zij een politiek signaal afgegeven tegen de NSB en hun pogingen om de nationale symboliek te kapen.
• (29 november) Prins Bernhard raakt ernstig gewond bij een auto-ongeluk in Diemen. Hij botste met hoge snelheid (160 km/u) in zijn Ford Cabriolet vol op een zandwagen. Het ongeluk is groot nieuws en leidt tot veel discussie over verkeersveiligheid en de staat van de wegen in Nederland.

• 1938 – Het 40-jarige regeringsjubileum van koningin Wilhelmina wordt gevierd met o.a. een defilé voor het Paleis op de Dam, waarbij afgevaardigden van alle Nederlandse gemeenten hun vlaggen tonen.
• (31 januari) Prinses Juliana en prins Bernard krijgen een dochter, Beatrix. De zwangerschap verliep met enige zorgen door het zware auto-ongeluk van Bernard, waarbij de zwangere Juliana tijdelijk haar intrek in het ziekenhuis nam.

• 1939 – Koningin Wilhelmina biedt, samen met de Belgische koning Leopold III, aan om te bemiddelen tussen de oorlogvoerenden, maar het loopt op niets uit.

Religie

• 1935 – In Duitsland waarschuwen Duitse bisschoppen openlijk tegen het nationaalsocialistische ‘Duitse geloof’ en bestempelen dit als het ‘nieuwe heidendom’. Hitler treedt zeer hard op tegen iedere katholieke activiteit die als politiek en niet slechts zuiver religieus wordt beschouwd, en verbied diverse katholieke organisaties. In de Nederlandse katholiek kerk zjin er grote zorgen over deze ontwikkelingen. In alle alle katholieke kerken wordt daarom een verklaring voorgelezen, waarin de momentele toestand als een “toestand van beproeving” wordt gekenmerkt, en vergeleken wordt met eerdere vervolgingen in de geschiedenis van de Kerk.

• 1939 – Paus Pius XI (1922-1939) overlijdt (81). Zijn dood komt op een politiek gevoelig moment, namelijk voordat hij zich publiekelijk wilde uitspreken tegen de racistische politiek van de regimes in Europa. De houding van zijn opvolger Pius XII is echter een stuk terughoudender, wat hem later veel kritiek heeft opgeleverd. Ondanks zijn milde houding roept hij Hitler op om de vrede te bewaren.

Ontwikkelingen

• 1935 – Amsterdam stemt in met uitbreidingsplannen en plannen voor de bouw een tunnel onder het IJ. Ook wordt er gestart met de bouw van de Moerdijkburg; beide projecten zijn goed voor de werkgelegenheid.
• In Amsterdam wordt het City Theater geopend met orgelspel en het Polygoon-journaal.
• De massafabricage van cellofaan zorgt voor een grotere beschikbaarheid van voorverpakte voedingsmiddelen. In de VS worden nieuwe materialen als polyester en nylon ontwikkeld.

• 1936 – De Nederlandse Spoorwegen besluiten tot elektrificatie van de spoorlijnen Utrecht – Amsterdam, Den Haag – Rotterdam, Eindhoven – Arnhem.
• Het telexnet wordt geopend en krijgt een directe verbinding tussen het ANP en diverse Nederlandse dagbladen. Het zal tot ver in de jaren 1990 in gebruik blijven.
• Het passagiersschip de Queen Mary krijgt de Blauwe Wimpel-onderscheiding voor de snelste trans-Atlantische oversteek van Southampton naar New York. Het maakt de reis in 3 dagen, 23 uur en 57 minuten.
• In San Francisco wordt de Oakland Bay Bridge geopend, en is met 13 km de langste brug ter wereld. Een jaar later wordt de iconische Golden Gate Bridge geopend.

• 1937 – In Rotterdam wordt het Feijenoord stadium geopend.

• 1938 – De Amerikaanse luchtvaartpionier en playboy Howard Hughes voltooit in zijn Lockheed Super Electra een vlucht rond de wereld in 3 dagen en 19 uur, wat 4 uur sneller is dan het vorige record.

Rampen

• 1935 – Door een sneeuwstorm crasht de KLM F.XII “Leeuwerik” tegen een berg in Duitsland, waarbij alle 7 inzittenden omkomen. Vermoedelijk vloog de piloot bewust laag om zich te oriënteren.
• Vlak na de start vanaf Schiphol stort de KLM Fokker F.XXII “Kwikstaart” neer door een defect in de benzinetoevoer. De piloot probeert een noodlanding te maken, maar het vliegtuig raakt het talud van de autoweg (nu A4) en vliegt in brand, waarbij alle inzittenden om het leven komen.
• In Iran verongelukt de KLM DC-2 “Maraboe” bij de start. Door de slechte, hobbelige startbaan breekt het landingsgestel af waardoor de vleugel tegen de grond klapt. Alle 12 inzittenden komen met de schrik vrij, maar het vliegtuig brandt volledig uit.
• Door slecht weer crasht de KLM DC-2 “Gaai” tegen een berg in de Zwitsers Alpen, waarbij alle 13 inzittenden omkomen. Dit is het 3e ernstige vliegongeval in een week wat de “Zwarte Week van de KLM” wordt genoemd.
• In het zuiden en middenwesten van de VS, waar al sinds de jaren 20 droogte heerst, vindt een reusachtige stofstorm (Dustbowl) plaats. De storm was zo intens dat het overdag donker werd alsof het nacht was. De gevolgen zijn massale migratie van boeren naar Californië, economische schade door mislukte oogsten, hoge veesterfte en ernstige gezondheidsproblemen. De ramp dwingt om nieuwe landbouwmethoden in te voeren om bodemerosie tegen te gaan.

• 1936 – Voor de tweede maal wordt het dorpje Loen in Noorwegen getroffen door een tsunami nadat een enorm rotsblok in een meer is gevallen. Er vallen 74 doden.
• In de haven van Schiedam zijn er ontploffingen op het Griekse stoomschip Petrakis Nomikos waarbij 14 mensen omkomen.
• Vlakbij Londen verongelukt De Lijster (KLM) waarbij 15 van de 17 inzittenden omkomen. Bij het opstijgen in dichte mist raakt het vliegtuig een schoorsteen van een huis, waarna het neerstort en in brand vliegt.
• In Frankrijk komen bij een ontploffing in de staatskruitfabriek 60 mensen om en vallen er 200 gewonden.
• In Londen wordt het iconische Crystal Palace door brand verwoest. In 1851 was het de hoofdattractie tijdens de wereldtentoonstelling in Hyde Park en was revolutionair door het gebruik van veel glas, waardoor het bijna volledig doorzichtig was. Het diende als inspiratie voor het Paleis voor Volksvlijt in Amsterdam.

• 1937 – Bij Halle (BE) verongelukt het KLM-vliegtuig Flamingo. Kort na de start van Brussel ontploft er iets in de cabine waarna er brand uitbreekt. Het toestel stort neer op een aardappelveld waarbij alle 15 inzittenden omkomen.
• Bij New York verongelukt de zeppelin Hindenburg, het grootste luchtschip ooit, voor de ogen van een toekijkende mensenmassa. Op meer dan 20 kilometer afstand waren de explosies te horen. De oorzaak blijkt een geknapte kabel die die een vonk veroorzaakte waardoor ontsnappend waterstof in brand vloog. Er kwamen 35 mensen om het leven. De ramp is gefilmd en laat dramatische beelden zien.
• Amelia Earhart, de Amerikaanse vliegenier, verdwijnt boven de Grote Oceaan tijdens haar poging om als eerste vrouw rond de wereld te vliegen.

• 1938 – Bij Schiphol verongelukt het KLM vliegtuig de Ekster kort na de start van een lesvlucht, waarbij 4 KLM-medewerkers omkomen.

• 1939 – In de Waddenzee loopt de Nederlandse mijnenveger Hr.Ms. Willem van Ewijck op een eigen mijn waardoor het doormidden breekt en zinkt; er komen 30 bemanningsleden om het leven.
• Bij de kust van Engeland zinkt het passagiersschip SS Simon Bolivar op weg van Amsterdam naar Curaçao door een Duitse zeemijn. Er komen 102 opvarenden om het leven, en zijn de eerste Nederlandse burgerdoden door Duits oorlogsgeweld.

Bijzondere gebeurtenissen

• 1935 – De Amsterdammer Max Euwe wordt wereldkampioen schaken. Dit was een sensationele prestatie en maakte hem in één klap wereldberoemd. Hij was de eerste en tot nu toe enige Nederlandse wereldkampioen schaken.
• Er vinden 5 zonsverduisteringen plaats, wat zelden voorkomt. De eerstvolgende keer dat er 5 verduisteringen in een jaar plaatsvinden zal in 2206 zijn.

• 1936 – Tijdens de Olympische Spelen in Berlijn wint de atleet Jesse Owens 4 gouden medailles. Owens is een Afro-Amerikaan, en weerlegt met zijn prestaties de mythe van de Arische superioriteit. Hitler is woedend en weigert hem de hand te schudden, juist omdat hij de Spelen gebruikt als propaganda voor zijn regime en om zijn eigen ideologie subtiel te promoten. Owens’ overwinningen ondermijnen dit, en laten zien dat talent en doorzettingsvermogen niet aan één ras zijn voorbehouden. Wrang genoeg wil de Amerikaanse president Roosevelt Owens bij zijn terugkomst ook niet de hand schudden.

• 1938 – Sittard haalt het wereldnieuws als twee circusleeuwen uit hun kooi ontsnappen. De een wandelt over een overvol marktplein, de ander gaat de overvolle Sint-Michielskerk binnen. Oppassers weten beide dieren te vangen zonder dat iemand een schram heeft opgelopen.
• De Nederlandse (later verzetsvrouw) Truus Wijsmuller-Meijer vertrekt met 600 Joodse kinderen per trein uit Wenen naar Hoek van Holland. Dat is het begin van de actie Kindertransport waarbij totaal ca. 18.000 kinderen worden gered.
• Begin van een van de koudste periodes in Nederland sinds 1901, met overdag temperaturen onder de -10 graden. De kou houdt aan tot 26 december, maar er komt geen Elfstedentocht door de sneeuw op het ijs.

• 1939 – Op het circuit van Zandvoort wordt de eerste autorace georganiseerd door de KNAC (voorloper van de ANWB).
• De Nederlandse Spoorwegen viert zijn 100-jarig jubileum met een optocht en een tentoonstelling.
• Tijdens een radio-uitzending van de BBC vanuit Egypte, worden de gerestaureerde trompetten uit het graf van Toetanchamon succesvol bespeeld.

Medische mijlpalen

• Er zijn zorgen over de opkomst van dodelijke ziektes als de bof, kinkhoest, polio, hersenvliesontsteking, rode hond, mazelen, difterie, en hepatitis, vooral omdat er geen medicijnen voor zijn.

• 1935 – De Portugez António Egas Moniz voert de allereerste lobotomie (hersenoperatie) uit om psychische aandoeningen te verhelpen, waarvoor hij in 1949 de Nobelprijs ontvangt. Echter bleken de resultaten slechter te zijn dan de kwaal, en werd de ingreep omstreden. Vanaf de jaren 1950 werd de lobotomie als barbaars gezien en verboden.

• 1937 – In Chicago (VS) wordt de eerste bloedbank geopend.

Boeken, muziek, films, kunst

• 1935 – In Amsterdam gaat de film Op stap in première, met het lied Als je voor een dubbeltje geboren bent, en Willy Derby heeft een hit met Daar bij die molen.
• Duke Ellington neemt het nummer In a Sentimental Mood op.
• In Hollywood is de première van de musical Top Hat met o.a. de hit Cheek to Cheek door Fred Astaire, en op Broadway (New York) is de première van de opera Porgy and Bess van Geroge Gershwins.
• Big Band Swing Music wordt razend populair. Bekend zijn Count Basie, Glenn Miller (In the Mood), Duke Ellington (In a Sentimental Mood) en Benny Goodman.

• 1937 – In de Nederlandse theaters doen de grote revues het goed met de artiesten als Johan Buziau (komiek), Lou Bandy, Johan Kaart, Heintje Davids, Louis Davids, Fien de la Mar, Wim Sonneveld en Willy Walden en Piet Muijselaar met de Snip & Snap Revue.
• Walt Disney brengt “Sneeuwwitje en de zeven dwergen” uit, het is de eerste tekenfilm uit die langer dan een uur duurt.
• Schrijver J.R.R. Tolkien publiceert zijn boek De Hobbit.
• De Nederlandse film Pygmalion gaat in première en wordt één van de succesvolste Nederlandse vooroorlogse films. Het verhaal is de basis voor het latere My Fair Lady.

• 1938 – Het weekblad Margriet verschijnt voor het eerst.

• 1939 – De eerste Superman-strip (Action Comics) verschijnt in Nederland en wordt direct populair.
• 15 – In Atlanta (VS) gaat de film Gone with the Wind in première, maar de zwarte acteurs zijn niet welkom wegens de segregatie.
• Judy Garland neemt het lied Somewhere Over the Rainbow op.

Buitenland

• 1935 – Duitsland maakt bekend dat het een luchtmacht heeft, heft het Verdrag van Versailles op, en voert de dienstplicht in. Dit leidt internationaal tot heftige reacties.
• In Duitsland maakt een nieuwe wet een gedwongen abortus mogelijk om het overdragen van erfelijke aandoeningen te voorkomen. Tegelijkertijd wordt er gewerkt om het geboortecijfer op te krikken met een zuiver, Arisch ras in overeenstemming met de nationaalsocialistische rassen- en gezondheidsideologie.
• In Duitsland worden de Neurenberger Rassenwetten ingevoerd die bepalen dat: 1: huwelijken en buitenechtelijke omgang tussen Joden en ‘Ariërs’ verboden zijn. 2: Joden uit de ambtenarij worden verbannen. 3: Joden geen arts meer mogen zijn. 4: Joden bij alle soorten vergrijpen naar de gevangenis of concentratiekamp worden afgevoerd. 5: Alle Joden verliezen hun staatsburgerschap. 6: Huwelijken tussen Joden en niet-Joden worden verboden. In Bad Tölz (Beieren) moeten alle niet-Arische badgasten de stad binnen 24 uur verlaten, wat de eerste officiële verdrijving van Joden is.
• Op het Internationaal Congres voor Strafrecht in Berlijn wordt een resolutie aangenomen voor sterilisatie en castratie van misdadigers. Ook belediging van de Führer wordt zwaar bestraft.
• Italië wil zijn koloniale rijk uitbreiden en zijn prestige als Europese grootmacht vergroten. Mussolini ziet Ethiopië (toen Abessinië) als een ideaal doelwit en valt het land binnen met moderne wapens waaronder gifgas, tegen het slecht bewapende Ethiopische leger. Ondanks internationale protesten en sancties bezet Italië Ethiopië en voegt het toe aan Italiaans Oost-Afrika.

• 1936 – Britse koning Edward III doet troonsafstand ten gunste van zijn broer Albert, om te kunnen trouwen met de Amerikaanse Wallis Simpson. Omdat zij al enkele malen is gescheiden en niet van adel is, weigert het Britse parlement toestemming te geven voor het huwelijk.

• 1937 – Het fascistische Italië neemt maatregelen om de bevolkingsgroei te stimuleren, bedoeld voor militaire expansie, koloniale ambities en het vergroten van nationale kracht en prestige.
• In Addis Abeba (Ethiopië) wordt een aanslag gepleegd op de Italiaanse officier Rodolfo Graziani, die hij ternauwernood overleeft. Italië reageert op met extreme wreedheid door 30.000 Ethiopiërs te vermoorden, ook bekend als de Yekatit 12-massamoord. International waren de reacties lauw en de Volkenbond doet niets om Italië zoveel mogelijk te vriend te houden wegens de groeiende dreiging van de Nazi’s.
• In Spanje woedt een burgeroorlog met als dieptepunt het bombardement op Guernica (door Duitsland en Italië). Ook hier blijkt de Volkenbond laf en treedt niet op. Mede hierdoor pakt uiteindelijk de dictator Franco in 1939 de macht, en blijft aan tot zijn dood in 1975.

• 1938 – Na chantage van Hitler en om een oorlog te vermijden, treedt de Oostenrijkse kanselier Schuschnigg af. Nazileider Seyss-Inquart wordt benoemd tot nieuwe kanselier, waarna Oostenrijk door nazi-Duitsland wordt geannexeerd als provincie van het Derde Rijk (de Anschluss).
• De Kristallnacht: In Duitsland steken de Nazi’s 267 synagoges in brand, vernielen ze 7500 Joodse winkels en bedrijven, worden 1000 Joodse mannen en jongens gearresteerd en 92 joden vermoord.
• Duitsland begint met opvallend grote legeroefeningen, de grootste sinds de Eerste Wereldoorlog.

• 1939 – In het diepste geheim om de Duitsers voor te zijn, en op dringend advies van Albert Einstein, geeft President Roosevelt geld voor kernonderzoek, wat uiteindelijk leidt tot de ontwikkeling van de atoombom. Het team wetenschappers bestaat met name uit gevluchte Duitsers.
• Hitler voert het Euthanasiebevel in waarmee ‘geesteszieken’ in speciale instellingen kunnen worden gedood.
• Het Duivels pact van Molotov-Ribbentrop: In het diepste geheim sluit de Duitse minister von Ribbentrop een geheim pact met zijn Sovjet-Unie collega Molotov. Eigenlijk zijn ze vijanden, maar ze spreken af om Polen binnen te vallen en dit grondgebied te verdelen. Wat Molotov niet weet, is dat Ribbentrop toch van plan is om de Sovjet-Unie een jaar later aan te vallen.
• Diverse landen voeren de dienstplicht in, verlengen ze of breiden ze uit.
• Ondanks dat Hitler de neutraliteit van België, Nederland, Luxemburg, Denemarken en Zwitserland garandeert, valt hij uiteindelijk toch op 10 mei 1940 Nederland en omringende landen binnen.
• Poolse Veldtocht: Op 1 september valt Duitsland Polen binnen, en 2 weken later doet de Sovjet-Unie hetzelfde. Een maand later valt de Sovjet-Unie Finland binnen waarna ze worden geschorst als lid van de Volkenbond.
• De dagen daarna verklaren Groot-Brittannië en Frankrijk Duitsland de oorlog wat het begin is van de Tweede Wereldoorlog. Door de Japanse aanval op Pearl Harbor (1941) wordt de VS ook bij de oorlog betrokken en zijn er twee grote blokken: de Geallieerden (Groot-Brittannië, VS, Frankrijk, Benelux, Denemarken, Noorwegen e.a.) en de Asmogendheden (Duitsland, Italië, Japan e.a.).

Overleden

• 1935 – In Florida wordt na een urenlang vuurgevecht Kate “Ma” Barker doodgeschoten door de FBI. Ze is de moeder van 4 beruchte criminele zoons en hoofd van de Barker-bende. Maar uiteindelijk is er nooit bewijs gevonden en kwamen er ernstige vraagtekens over het politieoptreden. In 1977 brengt Boney M. de hit Ma Baker uit, waarin haar misdaden worden bezongen, en haar naam wordt verbasterd tot Baker.
• In Parijs overlijdt officier Alfred Dreyfus (75) aan een hartaanval. Hij was bekend door de Dreyfus-affaire, een groot gerechtelijk schandaal waar hij onterecht werd beschuldigd van spionage voor Duitsland. Dreyfus wordt in 1895 veroordeeld tot levenslang op Duivelseiland. Enkele jaren later blijkt dat de veroordeling gebaseerd is op valse verklaringen en documenten en krijgt hij gratie. De affaire heeft grote politieke gevolgen: de linkse partijen die Dreyfus steunen worden sterker, terwijl de rechtse invloed verliezen.
• Koningin Astrid van België (29) komt op tragische wijze om het leven bij een auto ongeluk. Haar man Leopold verliest de controle over de auto waardoor deze van de weg raakt en tegen een boom botst. Astrid probeert uit de auto te springen maar wordt uit de auto geslingerd en belandt in het water. Astrid overlijdt ter plekke en verliest ook haar ongeboren 4e kind. Koning Leopold blijft vrijwel ongedeerd.

• 1936 – De Engelse koning George V (70) overlijdt Door zijn zware rookgedrag leed hij aan emfyseem, bronchitis, COPD en pleuritis. Zijn overlijden wordt uiteindelijk versneld omdat zijn arts hem een injectie met morfine en cocaïne geeft om zijn lijden te verlichten en zijn dood te bespoedigen, zodat het nieuws op een geschikt moment in de ochtendkranten kon verschijnen. Hij wordt opgevolgd door zijn oudste zoon Edward VIII.

• 1937 – John D. Rockefeller (97) overlijdt in Florida (VS). Hij was één van de rijkste mannen in de geschiedenis, oliemagnaat en filantroop die grote sommen geld weggaf aan onderwijs, medisch onderzoek en religie.
• De Amerikaanse actrice Jean Harlow (26) overlijdt. Tijdens een opnamedag van de film ‘Saratoga’ zakt ze in elkaar en overlijdt dezelfde dag in het ziekenhuis aan nierfalen. Mede door de dood van Harlow werd de film een enorme hit. Ze was een groot sekssymbool en de voorganger van Marilyn Monroe.
• De beroemde Amerikaanse componist en tekstschrijver George Gershwin (38) overlijdt aan een hersentumor, waar hij pas enkele maanden klachten van had.
• De Britse scheepsmagnaat Bruce Ismay (74) overlijdt in Liverpool (VK) aan een beroerte. Hij was als directeur van de White Star Line aan boord van de Titanic, waarbij hij zichzelf wist te redden in een reddingsboot, wat hem veel kritiek opleverde.

• 1938 – De eerste Turkse president Atatürk (57) overlijdt in Istanbul aan levercirrose.

• 1939 – (19 april)De actrice Theo(dora) Mann-Bouwmeester (88) overlijdt. Aangezien haar verjaardag altijd op de 18^e april was gevierd, kopten alle kranten dat ze op haar verjaardag was overleden.
• Cabaretier en revue-artiest Louis Davids (55) overlijdt. Zijn astma-aanvallen waren indirect verantwoordelijk voor zijn toch vrij onverwachte dood. Tijdens zijn uitvaart werd zijn rouwauto bedolven met bloemen van duizenden bewonderaars.
• Anthony Fokker (49), Nederlands vliegtuigbouwer, overlijdt in New York aan de gevolgen van complicaties na een operatie aan zijn neusbijholten.
• Howard Carter (64), de Britse archeoloog die het graf van Toenanchamon ontdekte, overlijdt. Omdat hij relatief oud is geworden, ziet men dat als bewijs dat hij niet getroffen is door de vermeende vloek van de farao, die andere leden van de opgravingsploeg zou hebben getroffen.
• Sigmund Freud (83), de Oostenrijks psycholoog en psychiater overlijdt in Londen.
• Douglas Fairbanks (56), de beroemde Amerikaans acteur, overlijdt in zijn slaap aan een hartaanval.

Tijdlijn geschiedenis Nederland tussen 1935 en 1940 in beeld

Chronologisch per thema

Deze tijdlijn van de geschiedenis van Nederland geeft een overzichtelijk beeld van de belangrijkste gebeurtenissen per categorie tussen 1935 en 1940. Dankzij de gestructureerde opzet en opsplitsing in diverse onderwerpen, is het een uitstekende bron voor iedereen die behoefte heeft aan een duidelijk overzicht van de geschiedenis per thema.

Tijdlijn geschiedenis van Nederland tussen 1935 en 1940