Tijdlijn geschiedenis van Nederland tussen 1905 en 1910

Een tijdlijn van de geschiedenis van Nederland tussen 1905 en 1910. Deze serie focust zich met name op het nieuws waar onze voorouders wellicht van hebben opgekeken.

Tussen 1905 en 1910 krijgt Nederland eindelijk een troonopvolger (Juliana), wordt de standaardtijd ingevoerd, teisteren zware stormen het land en is er een lintjesaffaire. Er komt een eerste elektrische tramlijn, spoorlijn, vaste bioscoop, een helicopter- en gemotoriseerde vlucht en een officiele voetbalwedstrijd van Oranje. Verder vindt er een eerste Elfstedentocht en Nijmeegse Vierdaagse plaats. De Paus verbant theologen die het modernisme aanhangen, de Verkadefabrikant publiceert zijn eerste verzamelalbums, de miljoenenjuffrouw Jaantje Struik overlijdt, en er zijn zware aardbevingen in San Francisco en Chili. Zowel de padvinderij als de vrouwenbeweging komen op gang, Minister van Staat van Panhuys verongelukt en autofabrikant Spijker verdrinkt bij een scheepsramp. Er is een kerkfusie bij de Gereformeerde kerk, in Belgie vindt een zware treinramp plaats, en het dagelijks leven verandert door de komst van de electriciteit, telefonie, de auto en de fiets.

Samenleving

• De bevolking groeit van 4.346.000 naar 4.451.000 inwoners (schatting).
• Grote steden zoals Rotterdam en Amsterdam groeien door de opkomst van scheepsbouw, textiel en elektronica (zoals Philips in Eindhoven). Door de opkomst van elektriciteit, telefonie, de auto en fiets begint het dagelijks leven te veranderen. Er is een toenemende vraag naar arbeiders in steden, wat leidt tot urbanisatie.
• De samenleving is sterk verzuild met duidelijke scheidslijnen tussen protestanten, katholieken, socialisten en liberalen. Ieder heeft zijn eigen organisaties, zoals scholen, kranten, vakbonden en politieke partijen. De kloof tussen arm en rijk is nog altijd groot. De vrouwenbeweging beginnen aan kracht te winnen en strijden voor gelijke rechten en stemrecht voor vrouwen. In Londen demonstreren duizenden vrouwen voor vrouwenkiesrecht.
• De koloniale handel met Nederlands-Indië levert flink wat geld op, echter is er ook kritiek op de uitbuiting van de lokale bevolking.

• 1906 – Het Nederlands Verbond van Vakverenigingen (NVV) wordt opgericht en is een belangrijke stap in de arbeidersbeweging.

• 1907 – Lizzy van Dorp richt de Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht op, een gematigde tegenhanger van de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht van Aletta Jacobs. Lizzy vond namelijk dat de politieke emancipatie van de vrouw niet ten koste mocht gaan van het gezinsleven.

Politiek

• Na de verkiezingen in 1905 regeert het liberale Kabinet-De Meester (1905-1907). Zij doet pogingen tot sociale hervormingen, maar treedt af in 1907 na een kabinetscrisis over de bezuinigingen. Het wordt opgevolgd door het confessionele Kabinet-Heemskerk (1908-1913). Zij voeren de Ongevallenwet in, maar bereiken verder niet veel. Discussiepunten zijn vooral het algemeen kiesrecht en verbeteringen van de arbeidsomstandigheden.

• 1906 – Voor het oog van het naderende KNIL-leger onder generaal Rost van Tonningen, plegen de vorsten van Bali samen met hun gevolg collectieve zelfmoord (Perang Puputan).

• 1909 – De lintjesaffaire rond Abraham Kuyper zorgt voor politieke ophef: hij wordt ervan beschuldigd koninklijke onderscheidingen te hebben uitgedeeld in ruil voor partijsteun, wat zijn politieke terugkeer onmogelijk maakt.

Koningshuis

• Koningin Wilhelmina is staatshoofd en gehuwd met Prins Hendrik en blijven lang kinderloos.

• 1907 – Tijdens het staatsbezoek van keizer Wilhelm II aan Nederland belooft hij koningin Wilhelmina dat Duitsland de Nederlandse neutraliteit zal respecteren in geval van oorlog. Uiteindelijk bleek dit voorsorterend op de Eerste Wereldoorlog (1914-1918).

• 1909 – Eindelijk krijgen Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik een troonopvolger; kroonprinses Juliana wordt geboren.

Religie

• 1905 – In Frankrijk wordt de Wet op de scheiding van kerk en staat aangenomen, wat ook in Nederland tot discussies leidt over de rol van religie in de samenleving.

• 1906 – Verontruste leden richten de Gereformeerde Bond tot Vrijmaking van de Nederlandse Hervormde Kerk op, omdat ze meer vrijheid willen van de plaatselijke gemeenten ten opzichte van het landelijke kerkbestuur.

• 1907 – In Middelburg ontstaat een kerkfusie tussen de kruisgezinden en ledeboerianen, de Gereformeerde Gemeenten. De eerste predikant is de jonge Gerrit Hendrik Kersten, later de grondlegger van de SGP.
• Paus Pius X publiceert een encycliek waarin hij het modernisme als bedreiging ziet voor de katholieke kerk en bestempelt het als ketterij. Hij stelt een commissie in die alle theologen die deze ideeën aanhangen en verspreiden gestraft moeten worden door verbanning.

Ontwikkelingen

• Er worden diverse wegen en treinstations geopend.

• 1905 – Vereniging Natuurmonumenten wordt opgericht, en het Naardermeer wordt het eerste beschermde natuurgebied.
• In Luik wordt de Wereldtentoonstelling gehouden, wat samenvalt met de viering van 75 jaar onafhankelijkheid van België en 40 jaar koningschap van Leopold II. Opvallend is de ‘etnologische tentoonstelling’ (ofwel menselijke dierentuin) op het Franse paviljoen; in een nagebouwde Senegalees dorp kunnen bezoekers muntstukken in een vijver gooien die door de Senegalezen worden opgedoken.
• Albert Einstein publiceert vier baanbrekende artikelen waaronder zijn relativeringstheorie, in wat Einsteins wonderjaar of annus mirabilis wordt genoemd.
• In Florida (VS) wordt een wereldsnelheidsrecord in een stoomauto met een snelheid van 205,5 km/h vastgelegd.

• 1906 – In Utrecht wordt de eerste elektrische tramlijn geopend.
• In Zwitserland wordt de Simplontunnel geopend, waar de Simplon-Express de steden Londen, Parijs, Milaan en Venetië verbindt.

• 1907 – In Frankrijk maakt de rijwielhandelaar en uitvinder Paul Cornu een eerste succesvolle vlucht met een helikopter van 20 seconden en op 1,50 meter hoogte.

• 1908 – De elektrificatie van het spoorwegnet begint: opening van de Hofpleinlijn tussen Rotterdam en Den Haag, de eerste elektrische spoorlijn van Nederland.
• Door de groeiende aandacht voor lichamelijke opvoeding wordt de Nederlandse Bond voor Lichamelijke Opvoeding opgericht.

• 1909 – In Rotterdam wordt de eerste vaste bioscoop geopend, de Cinema Parisien.
• De Fransman Graaf de Lambert maakt boven Etten-Leur de eerste gemotoriseerde vlucht. Een maand later vliegt de Fransman Louis Blériot als eerste over Het Kanaal.
• De standaardtijd wordt in Nederland ingevoerd. Voorheen werd de tijd lokaal aan de stand van de zon bepaald, waardoor het in het westen vroeger was dan in het oosten.
• De expeditie van Ernest Shackleton bereikt de magnetische zuidpool.

Rampen

• 1905 – In Het Kanaal zinkt de Britse pakketboot Hilda waarbij 123 opvarenden om het leven komen.

• 1906 – Door een zware storm worden vooral Vlaanderen en Zeeland getroffen door een watersnood, in Terschelling vergaat een schip waarbij 8 opvarenden verdrinken.
• In San Francisco (VS) richt een zware aardbeving (7.8) grote schade aan, vooral door de grote brand die na de beving ontstaat. Er zijn meer dan 3000 doden en 300.000 mensen raken dakloos. De schade wordt geraamd op 350 miljoen dollar.
• In Chili richt een zware aardbeving (8.6) veel verwoestingen aan, waarbij de kust over een lengte van 170 kilometer tot 80 centimeter wordt opgeheven. Er zijn 20.000 slachtoffers. Chili ligt op dezelfde breuklijn als Californië.
• In de Golf van Biskaje vergaat het Belgische schip Comte de Smet de Naeyer, waarbij 33 opvarenden omkomen. De oorzaak wordt nooit achterhaald, maar omdat het jonge schip al vanaf het begin met problemen kampt, krijgt het de reputatie gedoemd te zijn.
• Ten oosten van Spanje vergaat het Italiaanse emigrantenschip Sirio waarbij 442 van de 822 opvarenden omkomen.

• 1907 – Het stoomschip Berlin ramt in Hoek van Holland de kade waardoor het schip in tweeën breekt. Er verdrinken 128 mensen waaronder de autofabrikant Hendrik-Jan Spijker.
• In Groningen verongelukt tijdens dichte mist het rijtuig van de minister van Staat en oud-Commissaris des Konings van Groningen Johan Æmilius Abraham van Panhuys en zijn gezin in het Hoendiep kanaal, waarbij ze alle 5 verdrinken.

• 1908 – In Kontich (Belgie) rijdt een trein in op een stilstaande trein waarbij 41 doden en 340 gewonden vallen. De schuldige wisselwachter vlucht weg en zit een dag biddend en huilend in een kapelletje in het bos. Het is één van de dodelijkste Belgische treinrampen en wordt als eerste treinramp gefilmd en in vele bioscopen getoond.
• In Virginia (VS) stort een Wright-flyer neer, waarbij de passagier omkomt en piloot Orwell Wright gewond raakt. Dit is het eerste vliegtuigongeluk in de moderne luchtvaart. Ondertussen breekt zijn broer Wilbur enkele vliegrecords in Frankrijk waarbij hij prijzen wint.
• Op Sicilië verwoest een aardbeving én een tsunami de stad Messina, waarbij meer dan 75.000 mensen omkomen.

Bijzondere gebeurtenissen

• 1905 – In Antwerpen is de eerste officiële wedstrijd van het Nederlands Elftal tegen de Belgen, Nederland wint met 4-1. Het is het begin van de georganiseerde voetbalsport in Nederland.

• 1906 – In België worden door hagelbuien duizenden hectare graan en bieten vernield. In Beaumont vindt men een hagelsteen die 250 gram weegt.

• 1907 – In Engeland verliest het Nederlands voetbalelftal met 12-2 van Engeland, het is de grootste nederlaag in de geschiedenis van Oranje.

• 1909 – In januari wordt de eerste Elfstedentocht gereden, en in september wordt de eerste Nijmeegse Vierdaagse gelopen.

Boeken, muziek

• 1906 – Verschijning van het eerste Verkade-album; de koekfabrikant voegt plaatjes met teksten en tekeningen toe aan zijn producten die in speciaal daarvoor gemaakte albums kunnen worden ingeplakt om te verzamelen. Het wordt een cultureel icoon.

• 1908 – De Britse generaal Robert Baden-Powell richt Scouting op en publiceert zijn eerste boek “Hollandsche jongens naar buiten: Wenken voor Wandelingen, Vacantietochten en Jongenskampen” waarmee de padvinderij begint.
• De Linschoten-Vereeniging wordt opgericht en is gericht op het uitgeven van historische reisverhalen.

Buitenland

• 1905 – Noorwegen wordt een onafhankelijke staat en prins Karl van Denemarken wordt als koning Haakon VII gekroond.
• Bloedige Zondag in Sint-Petersburg. Ongewapende demonstranten marcheren naar het Winterpaleis om een petitie aan tsaar Nicolaas II aan te bieden voor betere leefomstandigheden en hervormingen. De tsaar is echter niet aanwezig en de demonstratie wordt door de tsaristische troepen met geweld neergeslagen wat leidt tot honderden doden en gewonden. Deze veldslag is het begin van de Revolutie van 1905.
• Tijdens de Zeeslag bij Tsushima brengt de Japanse marine de Russische vloot een vernietigende nederlaag toe. Het verlies van Rusland wakkert de revolutie nog meer aan, die uiteindelijk mislukt.
• In Wenen wordt massaal gehoor gegeven aan een stakingsoproep van de Sociaaldemocratische Arbeiderspartij. De eis, de invoering van algemeen kiesrecht, wordt door de regering ingewilligd.

• 1906 – Tijdens de rijtoer van de pasgetrouwde Spaanse koning Alfons XIII en Victoria door de straten van Madrid, wordt een bomaanslag gepleegd waarbij doden vallen in het gevolg van het bruidspaar.
• In Frankrijk wordt kapitein Dreyfus officieel gerehabiliteerd. De Dreyfusaffaire was een groot gerechtelijk en politiek schandaal waarbij de Joods-Franse officier Alfred Dreyfus onterecht werd veroordeeld voor spionage. Uiteindelijk bracht de affaire antisemitisme en corruptie in het Franse leger aan het licht.

• 1907 – In Finland zijn de parlementsverkiezingen met een Europees primeur: ook vrouwen kunnen zich kandidaat stellen; uiteindelijk worden er 17 vrouwen gekozen.
• Op Ellis Island (New York) arriveren op één dag bijna 12.000 emigranten, een record. In 1907 proberen een miljoen Europeanen de VS binnen te komen.
• Oklahoma wordt de 46e staat van de VS.
• In Chili richten militairen een bloedbad aan in een school waar zich duizenden mijnwerkers en hun families hebben verzameld. De arbeiders, die betere lonen en werkomstandigheden eisen, worden in de school omsingeld en onder mitrailleurvuur genomen, wat leidde tot 2200 doden, het merendeel vrouwen en kinderen. Overlevenden worden opgespoord en alsnog doodgeschoten, en iedere getuige wordt geterroriseerd om te zwijgen. Het bloedbad is één van de zwartste momenten in de Chileense geschiedenis en wordt herdacht met boeken, muziek en een monument.

• 1908 – België en Engeland voeren de diensplicht in.
• Koning Leopold II moet vanwege internationaal protest tegen zjn wrede behandeling van de Congolezen, zijn koloniale eigendom afstaan aan de staat België, dat tot 1960 het bestuur zou waarnemen van Belgisch-Congo.
• De Amerikaanse president Theodore Roosevelt inspecteert de aanleg van het Panamakanaal. De foto, waarop hij gekleed is in een linnen pak met een strohoed, gaat de wereld over, en de Panamahoed is geboren.
• In Siberië vindt de Toengoeska-explosie plaats door een ontploffing van een meteoor. Het gebied is zo afgelegen en dunbevolkt dat het tot 1927 duurt voordat een wetenschappelijke expeditie de plek bereikt; het enige dodelijke slachtoffer blijkt een rendierherder die in een boom werd geslingerd.

• 1909 – In Barcelona breekt de Tragische Week uit, een gewelddadige opstand tegen de oproep van reservisten. De arbeiders steken kerken in brand, saboteren transporten en zijn er veel straatgevechten. De harde reactie van de regering met massale arrestaties en openbare executies leidt tot internationale verontwaardiging en politieke instabiliteit, en wordt gezien als een voorbode van de Spaanse Burgeroorlog.

Overleden

• 1905 – In Armiens (FR) overlijdt de beroemde Jules Verne (77) aan diabetes.
• De Indianenleider Touch the Clouds (67) overlijdt. Hij was de neef van Crazy Horse en stond bekend om zijn diplomatieke vaardigheden en kennisoverdracht. Zijn naam verwijst naar zijn lengte: hij was 2 meter 6 en woog 136 kg.

• 1908 – Jaantje Struik (59), Nederlands beroemdste oplichtster, overlijdt nadat ze op straat in elkaar zakt. Ze stond bekend als de Miljoenenjuffrouw en heeft met haar leugens en vervalste papieren mensen voor tonnen opgelicht.
• In Lissabon worden tijdens een rijtour de Portugese Koning Carlos I en kroonprins Luís Filipe doodgeschoten. De koningin en hun jongste zoon Emanuel overleven de aanslag. Prins Emanuel wordt koning maar dit duurt kort; in 1910 wordt de monarchie afgeschaft en wordt Portugal uitgeroepen tot een republiek.
• In China wordt keizer Guangxu (37) en zijn vrouw vergiftigd. Het keizerschap gaat over op hun zoon Pu-Yi (3) die nog maar een kleuter is. Echter is hij dit maar kort, want door de revolutie moet hij 3 jaar later afstand doen van de troon. Hij blijft officieel nog tot 1924 keizer maar is in feite een gevangene, opgesloten in de Verboden Stad.

• 1909 – De omstreden koning Leopold II van België (74) overlijdt aan een longontsteking. Hij wordt opgevolgd door zijn neef Albert I.
• Het opperhoofd van de Apaches, Geronimo (79), overlijdt na een val van zijn paard. Decennia later strijdt zijn achterkleinzoon om zijn lichaam te kunnen herbegraven in Arizona, maar zijn schedel en botten blijken te zijn geroofd door Prescott Bush, de vader en grootvader van twee Amerikaanse presidenten.

Welke van jouw voorouders zijn in deze periode geboren, getrouwd of overleden?

Tijdlijn van mijn voorouders

Nederland in beeld tussen 1905-1910

Chronologisch per thema

Deze tijdlijn van de geschiedenis van Nederland geeft een overzichtelijk beeld van de belangrijkste gebeurtenissen per categorie tussen 1905 en 1910. Dankzij de gestructureerde opzet en opsplitsing in diverse onderwerpen, is het een uitstekende bron voor iedereen die behoefte heeft aan een duidelijk overzicht van de geschiedenis per thema.