Wil je graag een familieverhaal schrijven, maar weet je niet hoe moet beginnen?
Je voorouders uitpluizen is meer dan alleen data verzamelen. Ieder persoon en zeker ieder gezin heeft zijn eigen verhaal. Maar hoe pak je een familieverhaal schrijven goed aan? Welke stijl gebruik je, en waar moet het aan voldoen m.b.t. de inhoud?
Meer dan feiten
Zowel mijn vader als mijn moeder konden erg goed verhalen vertellen, al vanaf kinds af aan hing ik al aan hun lippen. Tsja, wat wil je met het beroep van artiest! Wat ik heb onthouden, publiceer ik nu in de profielen van mijn stamboom.
Want stamboomonderzoek is meer dan alleen een optelsom van feiten. Het is leuk om naar te kijken, maar het beklijft niet echt. Het leeft niet. Het is alleen maar data. Leuk om te weten, maar je vergeet het snel.
Je wilt een leesbaar boek wat interessant voor de lezer is. Dus hoe kan je voorkomen dat je familieverhaal een opsomming van doop-, geboorte-, huwelijks– en overlijdensdata wordt?
Is een familieverhaal schrijven wel verstandig?
Er zijn veel genealogieboeken die met zorg en liefde zijn opgesteld. Veel opsomming van data met hier en daar een verhaaltje en wat oude foto’s. Dit kan een geweldig naslagwerk zijn, echter alleen voor de betrokken familie. Want wie is er nou geïnteresseerd in het familieboek van de familie van Eunen? Niemand. Tenzij je familie bent.
Of dat zij een belangrijke historisch familie zijn geweest. Maar dat waren ze niet. Dus zal dit voor een buitenstaander saai zijn. Het wordt een ander verhaal als het familieverhaal echt een verhaal wordt.
Kies je stijl
Als je je verzameling van stamboomgegevens wilt omzetten in een familieverhaal, maak dan eerst een keuze in welke stijl je wilt schrijven. Wat is je invalshoek? Beter nog: hoe wil je dat de lezer jouw familieverhaal leest en ervaart? Dit kan vanuit een:
- verteller, vermaker
- historicus, gebaseerd op feiten
- autobiograaf
- pleiter, verdediger
- of vragensteller
Alhoewel het wel mijn voorkeur heeft, hoef je niet per se een stijl te kiezen. Je kunt ze namelijk ook combineren. Maar kies wel een basis. Deze keuze is belangrijk om te bepalen of je boek wel of niet interessant gevonden wordt.
Bijna iedere stijl bestaat uit scènes: dit is een combinatie van tijd, locatie en handeling. Daarbij is het mengen met (en interpreteren van) statistieken altijd erg fijn. Ook wat beschrijvingen van beroepen (zoals een dienstbode) maken de details smeuïger.
1. Vanuit de verteller, vermaker
De verteller wil mensen vermaken, entertainen. De focus ligt op het verhaal, van kop tot staart, inclusief anekdotes. Door levendig te vertellen neemt hij zijn lezers terug in de tijd, naar de plek waar het zich allemaal afspeelde.
Het nadeel van de vertellerstijl is dat feiten kunnen worden aangedikt, weggelaten en zelfs verzonnen. Dit is terecht een grote ergernis van historici, want er blijft weinig over van het ‘waargebeurde verhaal. Pas dus op voor verdwaling. Maak er geen show van.
2. Vanuit de historicus
De historicus heeft meer als doel de geschiedenis tot zijn recht te laten komen. Zijn focus ligt op het feitelijk vertellen van alle gebeurtenissen, rapporten, het onderzoek, met als bijlage alle geraadpleegde bronnen. Alhoewel dit niet betekent dat hij met deze insteek geen goede verteller kan zijn.
Deze manier van schrijven vereist kennis, consequentheid, discipline, en bewijsvoering, omdat alle feiten historisch onderbouwd moeten zijn, bij voorkeur met referenties.
3. Vanuit de autobiograaf
De autobiograaf zal het familieverhaal schrijven vanuit eigen herinneringen. Hier ligt echter de valkuil van de ‘eigen waarheid’. Er zijn kasten vol boeken over beroemde mensen. Maar bij velen is hun autobiografie anders dan van een collega-autobiograaf. Tsja, we zien het leven door onze eigen bril.
‘Als je dit verhaal al eerder hebt gehoord, hou me niet tegen, want ik hoor het graag nog eens.’
Het nadeel hiervan is dat er teveel emotie in zit, waardoor herinneringen vervormd kunnen zijn. Dit hoeft niet slecht te zijn, maar het kan de lezer wel manipuleren. Ook kunnen situaties mooier voorgesteld worden dan ze waren.
4. Vanuit de pleiter, verdediger
De pleiter of verdediger wil mensen voor zich winnen met een overtuigend (voor)oordeel. Daardoor is deze invalshoek niet altijd objectief, want hij vertegenwoordigt de belangen van de hoofdpersoon boven dat van anderen.
Wees voorzichtig met deze benadering, omdat deze houding niet altijd ethisch is. Het kan genuanceerder worden als je het combineert met de rol van historicus en vragensteller. Dan zou je met je een overtuigende pen de lezer gevoelige kwesties aan de kaak kunnen stellen.
5. Vanuit de vragensteller
De vragensteller is uitermate nieuwsgierig en wil dingen weten. Waarom gebeurde er dit? Waarom heeft mijn oudvader dit gedaan? Hij kan vragen stellen waaruit hij scenario’s voorlegt, maar laat de conclusies aan de lezer over.
Een familieverhaal schrijven doe ik het liefst vanuit de vragensteller. Ik ben zeer nieuwsgierig van aard, maar ben ervan overtuigd ben dat je dingen nooit zeker weet als je er zelf niet bent bij geweest.
Tips voor inhoud om een familieverhaal te schrijven
Een familieverhaal schrijven als je geen vragen meer kunt stellen, is niet eenvoudig! Hanteer daarom deze tips:
- Maak een storyboard, een tijdlijn. Schrijf alle gebeurtenissen chronologisch op met familie- en historische gebeurtenissen.
- Gebruik de drama’s, ga in op armoede, scheidingen, stormen, vermisten, vondelingen, rampen en epidemieën.
- Voeg emoties toe, laat het verdriet zien bij doodgeboren, overleden kinderen.
- Gebruik bijvoeglijke naamwoorden, De gouden regel is ‘Show, don’t tell’. Gebruik deze lijst is een goede start.
- Voeg foto’s toe, gebruik niet alleen portretfoto’s, maar ook foto’s van kerken, dorpen, auto’s, plaatjes van beroepen, of diagrammen.
- Meng het met historische feiten, kijk naar de geschiedenis, veldslagen en oorlogen.
- Maak gebruik plotwendingen, als er plotseling iets drastisch veranderd.
- Zet strategische cliffhangers in, bij het afsluiten van een hoofdstuk om de aandacht vast te houden.
- Mix verhaallijnen, als je van meerdere personen hun verhaal wil beschrijven (zoals in een film).
- Grijp terug, naar vorige gebeurtenissen of voorspel toekomstige gebeurtenissen.
- Check Check Dubbel Check. Voorkom dat je uitglijders maakt!
De feiten worden het verhaal
| Feit | Verhaal |
|---|---|
| Wilhelm werd geboren op 5 april 1922. | Op een vroege lentedag in april zag Wilhelm het levenslicht in …. |
| Er was een storm. | De storm beukte op alle daken en deed puin door de straten vliegen. |
| Op 1 augustus verhuisd het gezin na 5 jaar naar… | Op een zomerse dag verlaat het gezin na 5 jaar het huis waar hun oudste zoon is geboren, en krijgt de sleutel van … |
| Zijn jeugd was tussen 1750-1770. | Mijn oudovergrootvader groeide op in een land wat verwoest werd door oorlogen. |
| Geboren in Groningen, trouwde in Den Haag. | Als Groninger zal hij zijn reis naar Den Haag om te trouwen als een indrukwekkende wereldreis hebben ervaren. |
| Beschrijving van armoede | De schrijnende armoede woedde door alle straten. De straten waren modderpoelen, de stank ondragelijk. Nergens was schoon water, laat staan sanitaire voorzieningen. |
| Beschrijving van verdriet | Alsof er nog niet genoeg gebeurd was, kregen Andries en Anna nog een onmenselijk verdriet te verwerken; hun jongste zoon Cornelis stierf een pijnlijke Cholera-dood. |
| Toevoeging van historische feiten | Cornelis was geen jeugd gegund, hij was een van de eerste mannen die werd opgeroepen voor militaire dienst onder Napoleon. |
| Maak gebruik van plotwendingen | De altijd vredige sfeer in het dorp werd wreed verstoord door geloofsvervolgers. Je kon niemand meer vertrouwen. Andries voelde zich bedreigd en vluchtte direct naar het Noorden. |
| Zet cliffhangers in | De verliefde Anna moest haar vrijer slecht nieuws brengen. Ze was zwanger. Zou Andries zich houden aan zijn trouwbelofte, of zou ze alleen achterblijven? |
| Grijp terug naar de tijd | Hoe drastisch is zijn leven veranderd; twintig jaar geleden groette hij nog iedere dorpsgenoot, nu loopt hij als anonieme eenzame burger te dwalen in de grote stad. |
Conclusie
Al met al, voor welke stijl je ook kiest; een familieverhaal schrijven is altijd gebaseerd op de feiten. Als een fictie, een reconstructie van de gebeurtenissen in de breedste zin van het woord.
Bereid je goed voor, maak de juiste keuze voor de stijl die bij je past. Het allerbelangrijkste is dat je het overzicht hebt, je aan de feiten houdt en alles bij elkaar het boeiend maakt.
Hulp nodig?
Lukt het niet? Vraag dan hulp aan de Yory Stamboom Helpdesk.
