Het beste genealogie woordenboek

Yolanda Lippens

handig naslagwerk

DONEER AAN YORY

Houd de site online!

tip

Het beste genealogie woordenboek

Niet alleen om je weg te vinden in de juiste bronnen, maar ook om feiten te interpreteren is dit genealogie woordenboek een ‘must know’ en ‘must have’ voor iedere stamboomonderzoeker. Want bij je speurtocht naar geboorte-, huwelijks– en overlijdensaktes kom je ongetwijfeld in aanraking met vakjargon. Daarbij hanteren veel genealogie websites bepaalde terminologie waarvan het goed is deze te begrijpen.

Basislijst woorden

Hieronder staat een basislijst, maar er is nog zoveel meer te leren. De zoekfunctie omvat ca. 23.000 trefwoorden en begrippen met hun betekenis. Dit zijn niet alleen woorden die met genealogie te maken hebben. Maar ook voorkomen in schepen- en gerechtelijke akten, rechtbankverslagen en oude woordenboeken.

De database is inclusief schrijf- en typefouten. Als er een ? bij een woord staat is de verklaring bij dat woord nog niet bekend. Hou er ook rekening mee dat de meeste schrijvers tussen 1450 en 1850 niet goed konden schrijven, waardoor alles fonetisch werd genoteerd.

Bij het interpreteren van het woord is het belangrijk deze in de context van de zin en tijd te plaatsen.

Woord	Betekenis
Akte	Geschrift, gemaakt om als rechtsgeldig bewijs te dien voor de reden.
Aanverwant	Ook aangetrouwd. Persoon die met een bloedverwant is gehuwd.
Afstammingsreeks	Naamreeks van iedere andere voorouder uit een kwartierstaat.
Akte van indemniteit	Verklaring van oorspronkelijke woonplaats aanvrager dat zij, indien nodig, garant staan voor armenzorg.
Akte van admissie	Verklaring van dorp of stad die werd gegeven zodra mensen zich daar wilde vestigen.
Archiefkaarten	Persoonskaarten waarop alle pesoonsgegevens vermeld staan (Amsterdam, 1939-1994)
Attestatie	Bewijs van lidmaatschap van een kerk wat een lid meekreeg als hij verhuisde naar een andere plaats of elders ging trouwen. Er kwam een vermelding in het ‘lidmatenregister’ als ‘Met attestatie vertrokken naar/binnengekomen…’, of ‘Getrouwd met attestatie te/van…’.
Averijgrossen	Registraties (vonnissen) van schade aan schepen, lading of extra kosten die ergens verhaald worden.

B

Woord	Betekenis
Begraafregisters	Registers met personen die voor 1811 zijn begraven in een kerkelijke begraafplaats (behalve Joden). Het oudste begraafregister van Amsterdam stamt uit 1553 van de Oude Kerk.
Betbetbet	Iets wat je nooit moet doen. Leer hier een truc hoe je de generaties correct benoemd.
Bevolkings Register	Register waarin alle inwoners per gemeente staan als adresboeken (1850-1920). Volgend waren de Gezinskaarten (1920-1939), Persoonkaarten (1939-1994) en nu de geautomatiseerde Gemeentelijke Basisadministratie (GBA). Voordeel van het Bevolkingsregister is dat gegevens per persoon chronologisch werden geregistreerd.
Boedelpapieren	Vanaf 1600 werden de eigendommen (boedel) e.a. documenten van de ouders van een weeskind geregistreerd.
Browsen	Engels woord voor ‘bladeren’, b.v. in een online archief, struinen door de online microfiches.
Burgerlijke Stand	Vastlegging van de officiele momenten geboorte, huwelijk en overlijden in aktes. Ingevoerd door Napoleon in 1811, om iedere man als militair te kunnen inzetten.

C

Woord	Betekenis
Catalogus	Lijst, vaak een kaartenbak, met titels op alfabetische of systematische volgorde.
Cellulaire herinneringen	Een beetje of-topic, maar toch wel interessant om je hier eens in te verdiepen.
Checklist	Gebruik deze Checklist aktes verzamelen op een goed overzicht te krijgen an wat je wel en niet hebt.
Comportementboeken	Registraties waarin de Kweekschool voor de Zeevaart (Amsterdam) de vorderingen en gedrag bijhoudt van de leerlingen.
Concubinaat	Samenwonen zonder getrouwd te zijn.
Confessieboeken	In deze boeken werden de verhoren van verdachte personen genoteerd, vaak beantwoordt met ja of nee.
Consanguïene huwelijk	Huwelijk tussen neef en nicht.

D

Woord	Betekenis
Diagram	Grafische weergave van al je voorouders in een diagram (er zijn vele soorten diagrammen).
Dienstbode registers	Boeken waarin alle dienstboden werden genoteerd (zowel man als vrouw).
Doodsregistraties	Registraties van de oorzaken van overleden mensen in Amsterdam (1854-1940)
Doopsgezinden	Personen die volwassenen doopte. Een gedoopte volwassen wordt ook zo genoemd.
DTB Boeken	Doop, Trouw en Begraafboeken, bronnen voor 1811.

E – F

Woord	Betekenis
Egodocument	De eerste autobiografen, ofwel vanuit ik-perspectief, sinds de 16e eeuw.
Elite	Toplaag van de bevolking die rijk waren (bestaat nog steeds), waaronder ook de heersers.
Filiatie	Bewezen afstammingslijn tussen ouders en kinderen (Latijn = filius/filia = zoon/dochter). De pilaren van ieder stamboomonderzoek.
Folio	Nummer wat op de rechterbladzijde werd geschreven.

G

Woord	Betekenis
Gedcom	Gecomprimeerd bestand vanuit een softwareprogramma waar alle data in staat, b.v. yolandalippens.ged
GEM Magazine	Interessant, kleurrijk en uniek magazine met artikelen over genealogie.
Geneagram	Grafische notatie om verwantschap aan te tonen, b.v. bij vorstenhuizen of erfelijkheidsonderzoek.
Gregoriaanse / Juliaanse kalender	In 1582 verving paus Gregorius XIII de Juliaanse kalender met de Gregoriaanse kalender. In Holland, Zeeland, Brabant en Limburg werd de Gregoriaanse kalender in 1582 ingevoerd, de andere provincies volgden in 1700/1701.

H – I

Woord	Betekenis
Heraldiek	Wapenkunde, zoals bij familiewapens.
Huiszittenhuizen	Huizen die de armen ondersteunden die nog in hun eigen huis woonden.
Index	Diepere toegang tot een archiefstuk op alfabetische volgorde (zie klapper).
Inventaris	Beschrijving van de stukken in een archief volgens een bepaald systeem met volgnummers.

K – L

Woord	Betekenis
Kalenderomzetter	Rekentool die o.a. de Juliaanse kalender (voor 1700) naar de huidige Gregoriaanse kalender omzet.
Klapper	Diepere toegang tot een archiefstuk op alfabetische volgorde (zie index).
Kohieren hoofdelijke omslag	Register met belastingaanslagen (inkomstenbelasting) over bepaalde periode.
Kraamvrouwbekentenissen	Bekentenissen van ongehuwde moeders die in barensnood de naam van de vader moesten zeggen.
Kwartierherhaling	Als bepaalde voorouders in een kwartierstaat vaker voorkomen, door een huwelijk tussen neef en nicht.
Kwartierstaat	Complete voorgeslacht vanuit één persoon, in mannelijke en vrouwelijke lijn.
Kwartierverlies	Als een deel van de kwartierstaat leeg blijft omdat de voorouder niet gevonden kan worden.
Lidmatenboeken	Registers waarin de kerken hun leden in noteerden.
Louis (naam)	Het zevende kind heette vaak Louis of Louise. Een ‘must know’ bij genealogie.

M

Woord	Betekenis
Marktkaarten	Kaarten met gegevens van kooplieden met een vaste standplaats op een markt.
Match (Smart Match, Record Match)	Overeenkomsten tussen personen in verschillende stambomen waar je informatie uit kunt halen.
Matriachale lijn	Vrouwelijke variant op de stamreeks waarbij de vrouwelijke lijn wordt gevolgd.
Matrilineaire reeks	Zie Matriachale lijn. Ook Mitochondriënlijn.
Memories van Successie	Overzicht van de baten en lasten van een erfenis waarover sinds 1818 belasting betaald moest worden.
Mennonisten, mennonieten	Zie Doopsgezinden.
Metroniem	Achternaam die is afgeleid van de (voor)naam van de moeder (b.v. Edith Brigitta).
Microfiche	Kaartje met filmopnamen in kleinbeeld, te bekijken met speciaal leesapparaat.
Microfilm	Rolfilm met ca. 600 filopnamen in kleinbeeld, te bekijken met speciaal leesapparaat.
Militieregisters	Boeken waar militairen werden genoteerd met alle persoonsgegevens.
Mormonen	Leden van ‘De kerk van Jezus Christus van de Heiligen der laatste dagen. Promoters van genealogie.

N – O

Woord	Betekenis
Naamgenealogie	Genealogisch overzicht van alle nakomelingen van een persoon met dezelfde achternaam.
Naturalisatie	Een buitenlander krijgt een andere nationaliteit (b.v. een Schot wordt Nederlander).
Omslag	Aantal stukken of documenten, verpakt in een stevig vel papier.
Ontsluiten / Ontsloten	Archieven die zijn getranscribeerd en online beschikbaar zijn.
Ondertrouwregisters	Een huwelijk moest min. 2 weken bij het stadhuis aangekondigd worden, dit was de ondertrouw.
Overoverover	Een voorvoegsel wat je nooit mag gebruiken, net als betbetbet. Leer hier de juiste termen.

P

Woord	Betekenis
Paleografie	Wetenschap over het lezen van oude handschriften.
Parenteel	Complete nageslacht zowel mannelijke als vrouwelijke lijn.
Patentregisters	Registraties van de belastingen op bepaalde beroepen (zoals kermissen). Dit is per straat, per wijk.
Patroniem	Achternaam die is afgeleid van de (voor)naam van de vader. (b.v. Janszn = Janssen).
Persoonskaart	Kaar van een persoon in het Bevolingsregister, met registratie van naw, gezin, adres, enz.
Pesthuwelijk	Huwelijk tussen weduwe en weduwnaar na pestperiode 1635-1636. Gouden tijden voor notarissen omdat iedereen hun testament liet opmaken.
Proband	Persoon die als startpunt wordt gebruikt bij een overzicht, diagram of rapport.
Protocol	Gezamenlijke akten door een notaris opgemaakt.
Poorterboeken	Een poorter was een inwoner met meer rechten en privileges. Amsterdam maakte dit onderscheid al sinds de 13e eeuw.
Profiel	In een software het overzicht van een persoon met al zijn gegevens, feiten en notities.
Publicatie	Een stamboom die wordt gepubliceerd op b.v. Genealogie Online.

R – S – T

Woord	Betekenis
Rapport	Overzichtelijke weergave van al je voorouders (er zijn vele soorten rapporten).
Regest	Uittreksel van een akte.
Register	Ingebonden boek of deel van een boek, bij geboorte, huwelijk, overlijden, DTB of een beroepenregister.
Schepenbankboeken	Een schepenbank was een bestuurder van een stad met veel macht en taken.
Screenshot	Digitaal bewijs van b.v. een akte vanaf het computerscherm
Signalementregister	Landelijke registraties van personen die veroordeeld waren of gezocht werden.
Smart Match	Softwarematige vergelijking van persoon A met persoon B. (Term is van My Heritage.)
Stamboom	Een algemeen woord voor een overzicht van voorouders van een startpersoon. Of zelfs van een (ras)hond of een (ras)kat.
Stamreeks	Complete voorgeslacht in mannelijke lijn.
Synchroniseren	Softwareprogramma’s wisselen (online) data met elkaar uit persoonsgegevens vindbaar te maken.
Tafel	Alfabetisch overzicht van akten.
Transportakten	Vanaf 1500, een akte waarin de overdracht van onroerend goed is geregistreerd (nu koopovereenkomst)
Transcribreren	Het uittypen van archieven zodat deze op naam doorzoekbaar zijn (database)

V – W – Z

Letter	Betekenis
Vernoemingen	Vernoemingsregels werden gehanteerd om kinderen een naam te geven, vernoemd naar een familielid.
Vertrekpersoon	De persoon die de startpositie heeft voor een overzicht, kwartierstaat, diagram, enz.
Verwantschap	Relaties tot personen in de familie, of aangetrouwde familie.
Volgnummers	Voor de juiste volgorde en generatie, zijn rapporten en kwartierstaten speciaal genummerd.
Volkstellingen	Registratie door de overheid van de bevolkingsgrootte van een bepaald gebied, waarbij kenmerken vermeld worden zoals leeftijd, geslacht, burgerlijke staat, godsdienst, gezinsverband en beroep.
Woningkaarten	Kaarten met gegevens over de bewoners van een woning, op straatnaam en huisnummer.
Zevende zoon	Een ‘must know’ bij genealogie, een zevende kind heette vaak Louis, later Louise bij een dochter.